اجتهاد عقل‌گرا و مسائل فقهي زنان

در مطالعات معاصر درباره ي مسائل زنان، سهم به‌كارگيري عقل در استنباط احكام شرعي چگونه تبيين مي‌شود؟ مطالعة پيش‌رو با روش تحليلي ـ انتقادي از خلال منابع معاصر، پاسخ اين پرسش را مي‌‌كاود. اين مطالعات گاهي از عقل مذكور در مقام كشف «حكم اولي» شرع بهره برده‌اند و از «تقدم حكم عقل مستقل بر نصوص»، «قاعدة عدالت به‌ حكم عقل عرفي»، «اعتبار حكم ظني عقل» و «سير تكاملي عدالت» سخن گفته‌اند و گاه در مقام كشف «حكم ثانوي» شرع از عقل استفاده كرده و از «كشف عقلاني مصلحت» و «كشف عقلاني عدالت در مقام اجرا» سخن گفته‌اند. به نظر مي‌رسد عقل هرچند در پيشينة رايج فقه، كاربرد چنداني ندارد، در مطالعات فقهي معاصر در مسائل زنان، دامنة كاربرد آن تعميم ‌يافته است و به نحوي از «عقل ظني» براي استنباط برخي فتاواي فقهي بهره برده شده و از اين منظر، عقل در عرض ظنون معتبرة ديگر قرار گرفته است. اين مطالعات فرصت مغتنمي براي فعال شدن ظرفيت عقل در فقه هستند؛ درعين‌حال لازم است مبناي حجيت عقل ظني در آنها و كيفيت خروج آن از اصل اولية حرمت عمل به ظنون، بيشتر تبيين شود و نقاط ابهام و برخي اشتباهات ظاهراً موجود در آنها تصحيح شود.