بررسي بازتاب عقل و عشق در رَباب‌نامۀ سلطان ولد و طلسم حيرت بيدل دهلوي بر پايۀ نظريۀ بينامتنيت

رباب‌نامۀ سلطان ولد، يك متن عارفانه است كه با بهره‌گيري از مثنوي مولانا به نظم درآمده و بسياري از مباني انديشۀ مولوي را تبيين كرده است. در ني‌نامۀ مولانا، «ساز ني» نماد عاشق كامل و دور از معشوق است كه يك زاري دارد، اما «ساز رَباب»، ناله‌هاي بسيار دارد؛ زيرا نماد عاشقاني هجران‌كشيده است. بيدل دهلوي از شاعران بنام در هند و سند است كه در ايران و آسياي مركزي نيز جايگاهي بلند داشته و دارد. همان‌گونه كه مولانا در اثر ملاقات با شمس تبريزي متحوّل شد، بيدل نيز در نخستين ديدار با شاه كابلي، به نوعي جنونِ عاشقانه دچار شد. اين پژوهش به روش تحليل محتوا و بر پايۀ نظريۀ بينامتنيت، با مراجعه به اسناد و منابع كتابخانه‌اي، عقل و عشق را در «رباب‌نامۀ» سلطان ولد و «طلسم حيرت» بيدل دهلوي مورد بررسي قرار داده و به اين نتيجه دست‌يافته است كه در دو منظومه، عقل مانند نردبان است كه سالك را پله‌پله براي ملاقات معشوق بالا مي‌بَرَد؛ اما آنچه عاشق را به وصال محبوب مي‌رساند، همانا عشق است كه طبعاً از عقل برتر است