وجودشناسي عرفاني شيخ سرهندي و بازتعريف وي از مرتبۀ وهم

شيخ احمد سرهندي، مشهور به امام رباني، در ميان عرفايي كه به نقد و بازتعريف مفاهيم عرفاني پرداخته‌اند، از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. وي در آغاز هزارۀ دوم قمري به مدد علوم كشفي منحصر به فرد خود، پاره‌اي از مفاهيم عرفاني را بازتعريف كرد. مسئلۀ اصلي تحقيق، دست‌يابي به تعريف وجودشناسي عرفاني و مرتبۀ وهم از ديدگاه سرهندي است. نتيجۀ بحث و تحليل نشان مي‌دهد كه گسترش و نفوذ انديشه‌هاي ابن عربي و شاگردانش در ميان صوفيان هند، سرهندي را بر آن داشت تا به نقد وجودشناسي مكتب ابن عربي بپردازد. او با طرح نظريۀ وحدت شهود به رد نظريۀ وحدت وجود ابن عربي پرداخت و مفاهيم وجودشناختي او را تعريفي دوباره كرد. اين مقاله ضمن مرور آراي سرهندي درخصوص رابطۀ خداوند و عالم، به روش تحليل محتوا به توضيح مرتبۀ وهم براساس مكتوبات وي مي‌پردازد. سرهندي برخلاف ابن عربي-كه وجود كائنات را وجودي موهوم مي‌داند كه بر ظاهرِ وجود (خداوند) نمود پيدا كرده‌اند و لذا جداي از خداوند نيستند- معتقد است كه نمود و ثبوت عالم هر دو در مرتبۀ وهم واقع شده و به‌طريق ظلي در خارج متحقق است؛ بنابراين جداي از حق سبحانه است.