جايگاه و نقش حوزه علميه در تمدنسازي اسلامي در دوره معاصر

حوزههاي علميه شيعه با پيشينه‌اي بيش از هزارساله، از مهم‌ترين نهادهايي به شمار ميرود كه همواره در شكوفايي فرهنگ و تمدن اسلامي نقشآفرين بودهاند. اين نقش‌آفريني در دوره معاصر نيز استمرار يافته و بهويژه پس از وقوع انقلاب اسلامي در ايران، تقويت شد. پرسش اصلي نوشتار حاضر اين است كه جايگاه و نقش حوزه علميه در عرصۀ تمدنسازي اسلامي در دوره معاصر چه بوده است؟ در اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي، نقش حوزۀ علميه در چهار خردهنظام تمدني بررسي شده است: نخست، نظام فكري-معرفتي كه رسالت و نقش اصلي حوزۀ در اين عرصه معنا مييابد. دوم، نظام فرهنگي تمدن كه دربرگيرندۀ نظام اعتقادي، ارزشي و هنجاري است و حوزۀ علميه در آن نقش كليدي دارد. سوم، نظام سياسي كه نقطۀ اوج نقشآفريني حوزه علميه با برپايي نظام سياسي اسلامي در اين عرصه رقم خورد. چهارم، نظام اقتصادي كه اگرچه حوزۀ علميه در آن ورود نموده، اما در ابتداي راه است. مهمترين بايستۀ تكامل نقشآفريني حوزۀ علميه در عرصۀ تمدنسازي، نگرشي نو و جامع به اجتهاد بهعنوان ابزار اصلي تمدنسازي ديني است كه اگرچه در دورۀ معاصر تحولات و پيشرفتهاي قابل توجهي داشته، اما همچنان ظرفيت فوقالعاده‌اي در آن وجود دارد كه بهرهگيري از آن ميتواند رسالت تمدنسازي ديني حوزه را تسريع و تكامل بخشد.