چگونه يك مروري بر كتاب بنويسيم؟

در يكي از سخن‌هاي سردبيري مجله دانشگاه، به توضيح انواع مقالات غير پژوهشي (Non-research articles) پرداختيم. در همان جا توضيح داديم كه يكي از انواع مقالات غير پژوهشي بسيار مهم كه مي‌تواند توسط دانشمندان نوشته شود، مقالات مروري بر كتاب (Book Review) است . علاوه بر اين، تاكنون نيز براي آشنايي هر چه بيشتر خوانندگان فرهيخته مجله دانشگاه، هفت مقاله مروري بر كتاب را به چاپ رسانده‌ايم . نگارش اين گونه مقالات، از چنان اهميتي برخوردار است كه نگارنده، اولين مقاله به زبان انگليسي در زندگي حرفه‌اي خود را، به نگارش يك مقاله مروري بر كتاب اختصاص داده است . از همين رو، هدف از نگارش اين سخن سردبيري، توضيح دقيق از نحوه نگارش يك مقاله مروري بر كتاب مي‌باشد. همچنين، اين مقاله، فراخواني است كه به وسيله آن از تمام خوانندگان و نويسندگان مجله دانشگاه در خواست مي‌گردد تا نسبت به نگارش و ارسال يك مقاله دقيق مروري بر كتاب، اقدام نمايند.در مقالات مروري بر كتاب، هدف اين است كه يك دانشمند، كتابي را كه به تازگي در حوزه تخصصي خود منتشر شده است را به دقت و به شكل نقادانه‌اي مطالعه نمايد. بر اساس اين مطالعه دقيق و نقادانه است كه وي مي‌تواند يك ارزيابي جامع، موشكافانه، دقيق اما كوتاهي از كتاب را براي ساير همكاران خود تهيه و ارائه نمايد. در اين ارزيابي، وي ابتدا به معرفي مشخصات دقيق كتاب مورد نظر خود مي‌پردازد. اينكه موضوع كتاب چيست؟ توسط چه كساني به رشته تحرير در آمده است؟ خوانندگان كتاب شامل چه كساني مي‌شوند؟ كتاب توسط چه انتشاراتي و در چه زمان و مكاني به چاپ رسيده است؟ و اينكه آيا نوبت اول انتشار كتاب يا نوبت‌هاي بعدي آن است. اگر نوبت‌هاي بعدي است، نوبت چندم را شامل مي‌شود؟پس از اين مقدمه اوليه كه به معرفي جامع كتاب مي‌پردازد، فرصت آن فرا مي‌رسد كه به چهارچوب و ساختار كتاب، پرداخته شود. براي مثال، پيام‌هاي مهم و اصلي كتاب چيست؟ كتاب، چند فصل را شامل مي‌شود و هرفصل، به چه موضوعي پرداخته است؟ شيوه نگارش فصول مختلف كتاب، چگونه است؟ استنادهاي مورد استفاده در كتاب، در مجموع چگونه است؟ اگر قبلاً كتاب يا كتب مشابهي در اين زمينه چاپ شده است، تفاوت كتاب حاضر در مقايسه با ساير كتب چاپ شده در چيست؟ و در مجموع، نقاط قوت كتاب حاضر شامل چه مواردي مي‌شود؟پس از ارائه يك گزارش كامل از ارزيابي كتاب و جنبه‌هاي مثبت آن، اكنون نوبت به آن مي‌رسد كه در درباره‌ي نقاط ضعف احتمالي كتاب نيز، مطالبي را عنوان كرد. براي مثال، آيا كتاب موضوع مهم يا نسبتاً مهمي را از قلم انداخته است؟ آيا نويسندگان كتاب مي‌توانستند توضيحات خود را پيرامون يك نكته، به شيوه‌ي جامع و دقيق‌تري ارائه نمايند؟ آيا آن‌ها مي‌توانستند از منابع بيشتري استفاده نمايند؟ آيا آن‌ها مي‌توانستند از منابع به‌روزتري استفاده نمايند؟ آيا جاي خالي يك فصل، يا يك نكته مهم به چشم مي‌خورد. براي نمونه، در دومين مقاله مروري بر كتابي كه راقم اين سطور به زبان انگليسي، پيرامون كتاب اپيدميولوژي به زبان ساده به رشته تحرير در آورده است، يكي از نكات جا افتاده در كتاب، نپرداختن به تاريخچه دانش اپيدميولوژي، قلمداد شده است . در انتهاي يك مقاله مروري بر كتاب نيز، راقم آن بايد در مجموع پيشنهاد نمايد كه آيا تهيه و خواندن كتاب را براي همكاران متخصص خود، پيشنهاد مي‌نمايد؟ و اگر آن‌ها بايد به هنگام خواندن كتاب به نكات خاصي توجه نمايند، آن نكات چيست؟همان‌طور كه در ابتداي اين سخن سردبيري به آن اشاره گرديد، با توجه به اهميت نگارش مقالات مروري بر كتاب، مجله دانشگاه علوم پزشكي رفسنجان آمادگي خود را براي انتشار اين قبيل مقالات كه با ديدي عالمانه و نقادانه نوشته شده باشد را اعلام مي‌نمايد.