تاريخ‌گذاري سندي روايات «ناسخ و منسوخ در قرآن»

مسئلۀ نسخ در قرآن در زمرۀ دانش‌هايي است كه از ديرباز در علوم مختلف اسلامي مورد توجه انديشمندان مسلمان بوده و ديدگاه‌هاي متفاوت و گاه ضد و نقيضي دربارۀ آن مطرح شده است. از آنجا كه روايات، منشأ بسياري از اين اختلاف ديدگاه‌ها در انديشۀ نسخ بوده است، پژوهش حاضر به بررسي اعتبار تاريخي اسناد اين دست از روايات مي‌پردازد. بدين منظور، پس از جمع‌آوري رواياتي كه حاكي از نسخ آيه‌اي از قرآن است، با استفاده از روش‌هاي تاريخ‌گذاري حديث برپايۀ حلقۀ مشترك، اسناد روايات را مورد بررسي و تحليل قرار داده، تا به اين سؤال اساسي پاسخ داده شود كه اين روايات در چه زمان و مكاني و توسط چه كساني انتشار يافته است. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد كه قتاده، سدي، حسين بن واقد، حجاج بن محمد و ابو‌صالح از چهره‌هاي شاخص نسخ به‌شمار مي‌آيند و مبدأ گسترش روايات، قرن دوم هجري در بصره و كوفه بوده است.