تطور «رِكاز» در روايات فريقين: مطالعۀ تاريخي و تطبيقي

در منابع حديثي شيعه و اهل سنت مصاديقي ذكرشده كه متعلَّق خمس قرار مي‌گيرند. يكي از اين متعلقات، رِكاز است. پژوهش هاي صورت گرفته در اين زمينه، بيشتر جنبۀ فقهي دارند و نگاه تاريخي و تطبيقي ندارند. در منابع شيعي و اهل سنت دو دسته روايت راجع به ركاز نقل‌شده است. يك دسته ركاز را به‌طور مطلق ذكر كرده‌اند. در اين دسته از روايات قرينه‌اي كه نشان‌دهندۀ مفهوم ركاز باشد، وجود ندارد. دستۀ دوم روايات متعددي از پيامبر(ص)، برخي صحابه و تابعان در اهل سنت و نيز از امامان شيعه(ع) نقل‌شده كه داراي قرائن درون‌متني است كه به كمك آن‌ها مي‌توان تا حدودي به فهم ركاز نزديك شد. ركاز در شيعه به معاني معدن، هر چيز با ارزش پيداشده، هر نوع مال بلااستفاده، مسكوكات رايج و در اهل سنت به معاني معدن، گنج‌هاي قديمي و دفينه‌ها آمده است. عمده اختلاف روايات در مفهوم ركاز، به نوع برداشت لغوي اين واژه برمي‌گردد.