تجزيه ژنتيكي صفات زراعي و ريخت شناسي گندم دوروم[Triticum turgidum L. spp. durum (Desf.)] با استفاده از روش تجزيه ميانگين نسل‌ها در شرايط بدون تنش و تنش خشكي انتهاي فصل

به نژادگران اغلب از روش تجزيه ميانگين نسل ها به منظور كسب اطلاعات در مورد نحوه توارث، نوع عمل ژن ها و تعيين روش مناسب به نژادي مناسب جهت بهبود صفات گياهي، به ويژه در شرايط تنش خشكي، استفاده مي كنند. به منظور بررسي فراسنجه هاي ژنتيكي صفات زراعي و ريخت شناسي در گندم دوروم، آزمايشي با استفاده از نسل هاي F1، F2، BC1 و BC2 حاصل از تلاقي ارقام شتردندان و دنا در شرايط بدون تنش و تنش خشكي انتهاي فصل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه آزاد اسلامي واحد اهواز در سال زراعي 96-1395 اجرا شد. تنش خشكي به صورت قطع آبياري از مرحله گرده افشاني تا انتهاي فصل رشد اعمال شد. بر اساس نتايج تجزيه واريانس وزني نسل ها، از لحاظ كليه صفات اندازه گيري شده، غير از تعداد دانه در سنبله در شرايط بدون تنش و تعداد پنجه و وزن دانه در بوته در شرايط تنش خشكي، بين نسل ها تفاوت معني داري وجود داشت. با توجه به نتايج تجزيه ميانگين نسل ها براي طول سنبله در شرايط بدون تنش و ارتفاع بوته و طول سنبله در شرايط تنش، مدل سه پارامتري بهترين برازش را داشت، اما براي ساير صفات اندازه گيري شده معني دار شدن كاي اسكوئر نشان دهنده حضور برهمكنش غيرآللي در وراثت اين صفات بود. اثر افزايشي و غالبيت در كنترل اكثر صفات مورد بررسي نقش داشتند، اما اثر جزء غالبيت نسبت به جزء افزايشي بيشتر بود. وراثت پذيري عمومي و خصوصي صفات در شرايط بدون تنش به ترتيب از 11 تا 84 درصد و از 1 تا 75 درصد و در شرايط تنش به ترتيب از 24 تا 70 درصد و از 1 تا 40 درصد برآورد شد. با توجه به نقش بيشتر ژن هاي با اثر غيرافزايشي در كنترل اغلب صفات، به غير از ارتفاع بوته، طول سنبله و وزن هزاردانه، گزينش در نسل هاي در حال تفكيك پيشرفته و پس از رسيدن به خلوص نسبي در ژنوتيپ هاي گندم دوروم پيشنهاد مي شود.