كيفيت دانه برنج: ويژگي‌هاي مرتبط و عوامل مؤثر

برنج غذاي بيش از نيمي از مردم دنيا را تأمين مي كند. برخلاف ساير غلات كه به صورت فرآوري شده مورد استفاده قرار مي گيرند، برنج عمدتاً به صورت مستقيم و با حذف شلتوك و پوسته قهوه اي مصرف مي شود. بدين جهت توجه به كيفيت دانه در برنج از عوامل اصلي بازارپسندي محصول محسوب مي شود. خصوصيات كيفي دانه برنج به چهار گروه فيزيكي، شيميايي، چشايي و ارزش غذايي تقسيم بندي مي شود. خصوصيات فيزيكي مانند شكل دانه، ميزان شكم سفيدي، شفافيت و يكنواختي دانه ها است. ابعاد دانه، گچي و رنگي بودن از ويژگي هاي مهمي هستند كه در انتخاب مصرف كنندگان اثر مي گذارند. خصوصيات كيفي دانه شامل محتواي آميلوز ظاهري، دماي ژلاتيني شدن و قوام ژل مي باشند. بعلاوه ويژگي هاي چسبندگي دانه هاي نشاسته نيز يك تفاوت ثانويه مهم در ارقام داراي محتواي آميلوز مشابه محسوب مي شوند. خصوصيات چشايي شامل عطر، نرمي بافت دانه پس از پخت، رنگ و طعم است كه از ويژگي هاي مهم و مورد توجه مصرف كنندگان برنج است. عناصر غذايي اصلي دانه برنج شامل نشاسته، پروتئين ، چربي ها و پلي ساكاريدهاي غير نشاسته اي هستند. دوره كليدي شكل گيري خصوصيات كيفي برنج اوايل و اواسط دوره پر شدن دانه است. كيفيت پخت علاوه بر عوامل ژنتيكي، تحت تأثير شرايط محيطي نيز قرار گرفته و ممكن است از سالي به سال ديگر و يا حتي از مزرعه اي به مزرعه ديگر متفاوت باشد. پيش بيني كيفيت دانه برنج نياز به ارتباط اطلاعات ژنتيكي با فنوتيپ هاي با كيفيت دانه در محيط هاي مختلف دارد. با وجود ارتباط منفي بين عملكرد و كيفيت دانه در برنج، انجام تلاقي هاي هدفمند با هدف انتقال خصوصيات كيفي ارقام محلي به ارقام اصلاح شده، توليد و استفاده از ارقام متحمل به تنش هاي محيطي و روش هاي مديريت زراعي، از جمله راهكارهاي اميدبخش در بهبود خصوصيات كيفي برنج هستند.