تاريخ تكوين فقه در عصر خليفه دوم از منظر مردم شناسي حقوق: مسئله تحريم متعه حج

اگرچه شكل گيري مكاتب فقهي به اوايل سده دوم هجري برمي گردد، تكوين گرايش هاي فقهي در زيست‌ديني متنوع صحابه و تابعين در قرن اول ريشه دارد. فقه و حقوق اسلامي در قرن اول، ماهيتي فرهنگي و تنيده در زندگي روزمره داشت. همچنين، تكوين حقوق اسلامي توأم با تنش و منازعه اجتماعي در درون جامعه مسلمان بود. سرانجام، اين تنش ها طيفي از مكاتب فقهي با منطق و ساختارهاي حقوقي گونه گون را شكل دادند. تحليل مردم شناختي زيست فقهي-حقوقي صحابه و تابعين براي درك تمايزات مكاتب فقهي قرن دوم، مسئله اين پژوهش است. دستاورد اين مقاله، تمايز عامليت هاي فقهي-حقوقي صدر اسلام است. دراين نوشته با تفكيك شبكه كنش گران حقوقي، دو عامليت حقوقي با آرمانهاي متفاوت و جهان بيني و ارزش هاي متمايز، شناسايي شدند. نظام فقهي-حقوقي بدوي از فرهنگ حاكم بر شبه جزيره نمايندگي مي‌كرد و با تلفيق ارزشهاي اسلامي بهنفع ارزشهاي حاكم بر جامعه بنا گرديد. نظام نبوي نيز برآمده از وحي قدسي و قداست نبوي بود. نگارندگان با رويكرد مردم شناسي حقوق در عصر خليفه دوم، مسئله متعه حج را از منظر دو عامليت مذكور بررسي كرده و تفاوت بنيادين منابع و منطق فقهي-حقوقي آن دو را نشان داده اند. هر دو عامليت نبوي و بدوي در قرن اول به حيات خود ادامه دادند و در ابتداي قرن دوم در صورت بندي مكاتب فقهي پنج گانه اثر مستقيم گذاردند.