مطالعۀ تشريحي، ريزريخت‌‌شناختي و بوم‌شناختي گونۀ Acantholimon cymosum (Plumbaginaceae)، انحصاري ايران

زيستگاههاي گچ ايران ذخاير مهم تنوع زيستي و حاوي گونه‌هاي انحصاري و كمياب هستند. انحصاري‌‌بودن گياهان اغلب با سازش‌هاي ريخت‌‌شناسي، تشريحي و بوم‌شناسي مرتبط است. گونه‌هايي كه در خاك‌هاي گچي رشد مي‌كنند، داراي ويژگي‌هاي ريخت‌‌شناختي متفاوتي هستند. گونۀ Acantholimon cymosum با نام فارسي كلاه ميرحسن گچ‌‌دوست يا كلاه ميرحسن گرزني، انحصاري ايران است و در خاك‌هاي گچي غرب و شمال غربي سمنان پراكنش محدودي دارد. نمونه‌برداري از خاك و گياه و همچنين جمع‌آوري داده‌هاي بوم‌شناختي در غرب سمنان با مساحت 32000 هكتار از 55 ايستگاه با فاصلۀ 500 متر از يكديگر براي شناخت نحوۀ سازش‌‌پذيري گونۀA. cymosum  انجام شد. بررسي ساختمان تشريحي برش‌هاي پهنك برگ و دم‌گل‌آذين گونۀ A. cymosum نشان داد اين گونه داراي بافت اسكلرانشيم ضخيم در اطراف دستجات آوندي چوب و آبكش است و همچنين بلور‌هاي سولفات كلسيم به‌‌صورت ايديوبلاست در پارانشيم‌‌هاي پوستي برگ و دم‌گل‌آذين است. ويژگي‌هاي تشريحي برگ نشان‌‌دهندۀ وجود ساختارهاي خشكي‌رستي است. عوامل بوم‌شناختي مانند خاك و اقليم نقش مهمي در سازگاري اين گونه ايفا مي‌كنند؛ همچنين همراهي خوبي بين گونه‌هاي گچ‌‌زي در غرب سمنان و به‌‌طور ويژه بين دو گونۀA. cymosum  و گون سمناني مشاهده مي‌‌شود. عوامل ارتفاع، سولفات كلسيم و بافت ماسۀ خاك تأثير مثبت و عوامل شوري و آهك خاك تأثير منفي در پراكنش گونۀA. cymosum  نشان مي‌دهند.