بررسي وظايف زيردستان و رعيّت نسبت به حاكم در بخش تاريخي شاهنامه و مقايسه آن با نهج‌البلاغه

فردوسي حكيم و شاعر برجسته ايراني با خلق كتاب سراسر پند و اندرز شاهنامه به عنوان  شاهكاري حماسي، نماينده و معرّف هويّت ملّي و فرهنگي ايرانيان است. موضوع حكومتِ  پادشاهان و مسائل مربوط به حاكم و رعيّت به شكلي فراگير در بخش تاريخي شاهنامه نمود دارد كه در نوع خود بي‌نظير است. وي توانسته است فرهنگ و تمدن ايراني را به اسلام پيوند دهد. با توجّه به تأثير آموزه‌هاي ديني و  فرهنگ اسلامي در انديشه‌هاي حكيم توس و همچنين تأثير آن بر نگارش شاهنامه و وجود شباهت‌هاي بسيار آن با آثار ديني، اين مقاله به بررسي وظايف زيردستان و رعيّت نسبت به حاكم در بخش تاريخي شاهنامه (يعني از پادشاهي «بهمن» تا پادشاهي «يزدگرد سوم») و مقايسه آن با نهج‌البلاغه پرداخته است. اين نوشتار از نوع توصيفي- تحليلي است و براي تهيّه و تدوين آن از منابع كتابخانه‌اي استفاده شده است. نتايج اين مقايسه نشان مي دهد كه در هر دو اثر بر وظايف زيردستان و رعيّت نسبت به حاكم يا پيشوا (لزوم فرمانبرداري از حاكم، رازداري، بيان سخنان نيك و دوري از بدگويي حاكم، وفاداري ، جنگاوري و فرار نكردن از ميدان جنگ،) تأكيد شده است و اين وجه، از وجوه شباهت‌هاي فراوان هر دو اثر است، با اين تفاوت كه حكيم توس در مواردي در تقدّس پادشاهان قدري افراط كرده است و اجراي اوامرشان را بي‌چون و چرا لازم دانسته است.