تاثير طرح 46 هزار هكتاري آبياري دشت سيستان بر تغييرات مكاني - فضايي پايداري محيطي روستاها (مطالعه موردي: نواحي روستايي شهرستان هامون)

با عنايت به قرارگيري منشأ جريان‌هاي ورودي آب به سيستان در كشور افغانستان، كمبود آب يكي از عوامل اصلي محدودكننده توسعه فعاليت-هاي كشاورزي در اين منطقه بشمار مي‌رود. بطوريكه خشكسالي‌هاي اخير منجر به خشك‌شدن شريان‌هاي حياتي، نابودي بنيان‌هاي توليدي و ناپايداري زيست‌محيطي در منطقه شده است. در اين راستا طرح آبياري 46 هزار هكتار از اراضي كشاورزي سيستان به منظور انتقال سيلاب‌هاي جاري از كشور افغانستان به گودال‌هاي طبيعي معروف به مخازن چاه‌نيمه‌ها و امكان بهره‌برداري مناسب از سيلاب‌هاي مذكور براي توسعه‌ي كشاورزي و پايداري منطقه مورد تصويب و اجرا قرار گرفت. از سويي ديگر وضعيت پايداري محيطي از جمله مسائلي است كه براي رسيدن به توسعه پايدار بسيار حائز اهميت است. بنابراين در اين پژوهش تلاش شده است تاثير طرح 46 هزار هكتاري آبياري دشت سيستان بر تغييرات مكاني - فضايي پايداري محيطي روستاها مورد كنكاش قرار گيرد. جامعة آماري پژوهش، ساكنين 40 روستاي شهرستان هامون كه با استفاده از فرمول كوكران از بين 19133 خانوار، تعداد 346 نفر پرسشگري بعمل آمد. براي تجزيه‌وتحليل داده‌ها، از نرم‌افزارهاي سوارا، ماباك، جي. آي. اس و نيز از آزمون‌هاي ويلكاكسون در نرم‌افزار اس. پي. اس. اس براي تحليل‌هاي آماري استفاده‌شده است. نتايج سطح‌بندي روستاها بر اساس مدل ماباك نشان مي‌دهد با اجراي طرح انتقال آب پايداري 32/5 درصد روستاها كاهش، 37/5 درصد روستاها بدون تغيير و در 30 درصد روستاها، پايداري محيطي افزايش يافته است. برايند كلي مولفه‌هاي مورد بررسي نيز نشان مي‌دهد كه اجراي طرح انتقال آب به اراضي كشاورزي روستاييان بر تمامي مولفه‌هاي پايداري محيطي (به جز مولفه آسيب به حيات جانداران) تاثير مثبتي برجاي گذاشته است و با اجراي طرح سطح سبز كل منطقه از 22300 هكتار در سال 1397 به 55900 هكتار در سال 1399 افزايش يافته است.