مكانيسم تعامل بين پيشران‌هاي يادگيري فناورانه مبتني بر پرسشگري معكوس: كاوشي بر اهميت ويژه محيط و بافت يادگيري

هدف: تدريس و يادگيري به‌عنوان فعاليت‌هاي اصلي دانشگاه‌ها و مؤسسه‌هاي آموزش عالي محسوب مي‌شوند كه يا در محيط‌هاي رسمي و يا با آموزش‌هاي غيررسمي صورت مي‌گيرد. به‌منظور ارائه يك رويكرد نوآورانه براي تدريس و يادگيري دانشگاهي، پژوهش حاضر به دنبال معرفي يك مدل طراحي تدريس تلفيقي بود؛ مدل پداگوژيكي كه «يادگيري فناورانه مبتني بر پرسشگري معكوس» يا Fibtel ناميده مي‌شود. مواد و روش‌ها: به لحاظ هدف، اين پژوهش از نوع كاربردي بود و از لحاظ چگونگي گردآوري داده‌هاي مورد نياز براي پاسخ به دو سؤال‌ پژوهش، در گروه طرح‌هاي پژوهشي تركيبي-اكتشافي طبقه‌بندي مي‌شود. براي شناسايي پيشران‌هاي ‌Fibtel و عناصر زيرمجموعه آن‌ها، از مرور نظام‌مند و تحليل محتواي استقرايي 59 مقاله با اعتبار علمي Q1 و Q2، پيمايش هدف‌مند ديدگاه 30 نفر از متخصصان آموزش عالي و جلسه مديريت تعاملي با حضور هدف‌مند 13 نفر از خبرگان استفاده شد. به‌منظور مدل‌سازي ساختاري-تفسيري پيشران‌هاي مذكور، از طريق پرسشنامه «ماتريس خودتعاملي ساختاري» داده‌هاي مرتبط با ديدگاه 22 نفر از متخصصاني كه به‌صورت هدف‌مند انتخاب شده بودند، جمع‌آوري گرديد و از طريق تكنيك ميك‌مك مورد واكاوي قرار گرفتند. نمونه‌هاي آماري پژوهش از طريق روش نمونه‌گيري آگاهي‌دهندگان مطلوب در دسترس انتخاب شدند. ضمن اينكه، به‌منظور بالا بردن دقت و توافق بين يافته‌ها، از اعتبارپذيري تفسيري استفاده شده است. بحث و نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد مدل ساختاري-تفسيري Fibtel با سه سطح رابطه، داراي 9 پيشران علّي و 76 عنصر زيرمجموعه است كه عموماً از جنس سازنده‌گرا مي‌باشند؛ شامل: بافت يادگيري، طراحي برنامه آموزشي، الزامات و نيازمندي‌هاي فناورانه، شايستگي‌هاي يادگيرندگان، محتوا و منابع يادگيري، تسهيل‌گري، فعاليت‌هاي يادگيري، فرصت‌هاي تعامل و سنجش يادگيري و بازخورد. به استثناي رابطه يك‌طرفه پيشران بافت يادگيري، مكانيسم تعامل ساير پيشران‌ها دوطرفه و پيوندي است. اين نوع مكانيسم روابط نشان مي‌دهد: 1. بافت و فرهنگ سازماني در محيط‌هاي دانشگاهي ايران از اهميت و تأثيرگذاري زيادي بر روي ساير عوامل مؤثر در يادگيري برخوردار است. از اين‌رو، بدون اصلاح و تغيير اين بافت و فرهنگ سازماني، عملاً تغيير در ساير عوامل مؤثر در ارتقاي يادگيري نيز نتيجه چنداني نخواهند داشت. 2. براي انجام تغييرهاي بزرگ در سيستم كلاس درس دانشگاهي، نياز به طراحي برنامه‌هاي گسترده يا فناوري‌هاي متنوع نيست؛ بلكه بايد نقاط حياتي، حساس و تعيين‌كننده يادگيري دانشجويان يا همان پيشران‌ها و عناصر يادگيري را پيدا كرد و آنگاه با اِعمال تغييري كوچك و هوشمندانه در رابطه بين هر كدام از آن‌ها، يادگيري و پژوهش دانشگاهي را به سوي تغييرهاي بزرگ‌تر هدايت كرد.