بررسي وضعيت مهاجران افغانستاني در مجموعۀ كورسرخي بر اساس گفتمان دياسپورايي

نظريه‌پردازاني كه به موضوع دياسپورا، يكي از شاخه هاي تخصصي پژوهش در ادبيات تطبيقي، پرداخته‌اند، براي مهاجر دور از سرزمين اجدادي، سه وضعيت متفاوت در نظر گرفته‌اند؛ گروه اول بر پيوند انكارناپذير مهاجر با سرزمين مادري تأكيد ورزيده‌اند؛ گروه دوم اصل را بر تلاش مهاجر براي توطن در سرزمين جديد گذاشته‌اند و گروه ديگري نيز مدعي سيّال‌بودن مفهوم وطن در مهاجران شده‌اند. عاليه عطايي، ازجمله نويسندگاني كه در آثارش توجه ويژه‌اي به معضلات مهاجران افغانستاني دارد، در آخرين اثر خود، كورسرخي به اين موضوع پرداخته است. از همين‌رو در اين پژوهش كه به شيوۀ توصيفي ـ تحليلي به نگارش درآمده، تلاش شده است تا ويژگي‌هاي شخصيت‌هاي مهاجر در اين مجموعه، براساس سه ديدگاه يادشده، مورد بررسي قرار گيرد تا ضمن دسته‌بندي شرايط زندگي مهاجران بر اين اساس، معضلات و مسائل موجود در ميان هر گروه بررسي و تحليل شود. نتايج نشان مي‌دهد وجود برخي مسائل و مشكلات در افغانستان و نابساماني سياسيِ تقريباً دائمي اين سرزمين باعث شده است تعداد كمي از مهاجران، تمايل به بازگشت به سرزمين مادري داشته باشند. در نقطۀ مقابل، طيف گسترده‌اي از مهاجران قرار دارند كه به ‌طور كامل از سرزمين اجدادي دل بريده‌اند و مايل به توطن در سرزمين جديد هستند. گذشته از اين دو طيف، گروهي نيز هستند كه دچار سرگرداني دائمي ميان سرزمين اصلي و وطن جديداند و اين سرگرداني دائمي باعث آسيب‌هاي جدّي بر روان آنان شده است. همچنين در كورسرخي به وضعيت جديدي اشاره شده است كه در اين مقاله از آن با عنوان «هويت مرزي» ياد مي‌شود؛ وضعيتي كه طي آن مهاجر با توجه به شرايط، آگاهانه برمي‌گزيند كه در چه مواقعي افغانستاني قلمداد شود و در چه شرايطي ايراني به شمار آيد.