تحليل تطبيقي و بين‌رشته‌اي مسئوليت‌پذيري در نظريه معنادرماني ويكتور فرانكل و مثنوي مولوي

پژوهش حاضر تحليل تطبيقي و بين رشته اي مسئوليت‌پذيري در معنادرماني ويكتور فرانكل، روان پزشك اتريشي و مولانا، شاعر و عارف نامدار ايراني است. در معنادرماني آزادي اراده و مسئوليت پذيري توأمان و نمايانگر انسان بودن است. به باور فرانكل شناخت مسئوليت راهي براي كشف معناي زندگي است. مولانا نيز مسئوليت‌پذيري را مبناي زندگي مي‌داند و انسان را به پذيرش مسئولانه اعمال در دنيا و آخرت رهنمون مي سازد. او همچون فرانكل ما را در قبال خداوند، خود، ديگران، موقعيت و سرنوشت مسئول مي‌شمارد و از فرافكني برحذر مي دارد. هدف از اين پژوهش بيان شباهت‌ها و تفاوت‌هاي ديدگاه اين دو انديشمند درخصوص مسئوليت‌پذيري و مقايسه يك نظريه مطرح روان شناسي با انديشه عرفاني تعليمي مولاناست. پژوهش بين رشته اي حاضر به روش توصيفي تحليلي درصدد پاسخ به اين پرسش‌هاست كه وجوه هم سويي يا تفاوت هاي احتمالي اين دو ديدگاه در چيست؟ دستاورد پژوهش بيانگر اين است كه آبشخورهاي دو انديشه براي بيان يك آموزه واحد متفاوت است. فرانكل از منظر روان شناسي وجودگرا و مولانا بر اساس آموزه هاي قرآني و عرفان اسلامي به مسئوليت پذيري پرداخته است. فرانكل معتقد به كشف مسئوليتي منحصربه‌فرد در تمامي جنبه هاي زندگي است؛ اما مولانا غير از باورمندي به مسئوليت هاي خاص هر فرد، مسئوليت هاي بنيادين انساني را نيز بيان كرده است. به عقيده فرانكل انسان در دنيا مسئول انتخاب هايش است؛ اما در نگاه مولانا انسان نه تنها در دنيا مسئوليت انتخاب هايش را بر عهده دارد؛ بلكه با اعمال دنيايي پاداش و جزاي اخروي خويش را نيز رقم مي زند. فرانكل مسئوليت گريزي را نتيجه ناتواني در كشف معنا مي شمارد و مولانا آن را حاصل غلبه نفس اماره و ريشه بسياري از بي اخلاقي ها مي داند.