نقش نظام آب در ماندگاري باغ ايراني

باغ ايراني به‌عنوان جلوه‌‌اي از منظر ايران، مانند آينه‌‌اي، افكار، باورها و فرهنگ انسان ايراني-اسلامي را در طولِ تاريخ، در خود منعكس كرده است. اين الگوي باغسازي داراي مشخصه‌‌هايي است كه آن را در طول تاريخ از سبك‌‌هاي ديگر باغسازيِ دنيا متمايز كرد است. يكي از اين مشخصه‌‌ها نظام آب در باغ ايراني است. در سرزمين ايران با مناطق گرم و خشك وسيع، به شاهد نمونه‌‌هاي تاريخي-از قديمي‌‌ترين نمونه آن در پاسارگاد تا دورۀ معاصر- آب حضور جوهري داشته و از عوامل هويت باغ ايراني به حساب مي‌آمده است؛ هرچند نمود ظاهري نظام آب و ماهيتش در باغ ايراني به‎عنوان محصول تعامل انسان با محيط به فراخور زمان تغيير كرده است. هدف اصلي اين پژوهش، تبيين نقش نظام آب در ماندگاري باغ ‌‌ايراني بوده است. براي رسيدن به اين هدف، در ابتدا مفهوم ماندگاري تعريف‌شده و معيارهاي آن استخراج شد تا الگوي نظري پژوهش شكل بگيرد. اين الگوي نظري كه شامل معيارهاي عملكردي، اقليمي، فرهنگي-اجتماعي و معنايي-زيبايي‌شناسي بوده با شاخص‌‌هاي نظام آب كه از مطالعات حاصل آمده‌‌اند در باغ ايراني انطباق داده شد. براي رسيدن به اين اهداف، از تركيب روش‌‌هاي تحقيق توصيفي-تحليلي و تاريخي استفاده شده است. روش‌‌هاي جمع‌‌آوري اطلاعات نيز به‌صورت كتابخانه‌‌اي، مطالعات ميداني و مصاحبه با خبرگان بوده تا شناخت جامعي از ماندگاري، باغ ايراني و نظام آب صورت بگيرد. روش ارزشيابي اطلاعات با توجه به محتواي مطالب به‌صورت كيفي بوده و نتايج از طريق روش تحليلي-استقرايي حاصل شدند. بر اين اساس به سؤال اصلي پژوهش پاسخ داده شده و نتيجۀ نهايي حاصل آمد كه استفاده از آب در باغ ايراني ابزاري نبوده و داشتن پيوند ذهني و قائل‌شدن نقش معنايي براي آن عامل ماندگاريِ باغ ايراني بوده است؛ چراكه آب در باور ايرانيان چه در دوران قبل از اسلام و چه بعد از آن، مايۀ طهارت و داراي نقش قدسي و معنايي بوده و به باغ حيات بخشيده است.