چارچوب مديريت منظر راهبردي شهرهاي حرم-مقام مورد پژوهي: شهر قم

شكل‌گيري موانع ‌بصري در برابر مناظري كه امكان رؤيت بارگاه ائمۀ معصومين(ع) را به‌عنوان مهم‌ترين نشانۀ شاخص شهر فراهم مي‌آورند، نابودي «مناظر راهبردي» را دربردارد و در مشاهد مشرفه‌اي كه محيط به بارگاهي مقدس هستند به‌عنوان «شهرهاي حرم-‌مقام»، سبب فقدان هويت مي‌گردد. اين امر خود دليلي‌بر ازبين‌‌رفتن حس‌تعلق،‌ امنيت، غنا و زيبايي‌ بصري، آرامش‌ذهني، خاطره‌انگيزي و ديگر كيفياتي است كه از نمايش شكوهمند بناي بارگاه در لايه‌هاي مختلف شهر حاصل مي‌شود. درحالي‌كه باوجود بي‌توجهيِ ساخت‌وساز معاصر به اين حريم‌هاي مقدس، كماكان از طريق اقداماتي ماهرانه‌ مي‌توان از ارزش‌ آن‌ها به‌عنوان ثروت‌هاي فرهنگي-تاريخي حفاظت كرد و حتي اين گنجينه‌هاي ملي و فراملي را بهبود بخشيد. در پژوهش حاضر از روش‌تحقيق توصيفي-تحليلي، گردآوري اطلاعات كتابخانه‌اي-پيمايش‌ميداني و از تكنيك‌هاي تعريف‌هندسي و حفاظت از مناظر برگزيده، طرح‌هاي مديريت بصري، آناليز ارتفاعي پروفيل در GIS و همچنين ارزيابي‌بصري كيفي QVA استفاده شده ‌است و با تدوين چارچوب مديريت منظر راهبردي شهرهاي حرم‌مقام، سندي ارائه شده كه به‌واسطۀ آن بتوان طي فرايندي كاربردي، سازمان ‌بصري شهر را در مقياس‌هاي كلان، مياني و خرد انتظام بخشيد؛ به‌نحوي‌كه به ارتباط بصري بين عرصه‌هاي عمومي شهر و عنصر شاخص بارگاه بيانجامد. پي‌جويي فرايند مذكور در شهر ‌قم كه مناظر راهبردي آن در معرض تهديد قرار دارد، به‌تعيين مناظر، ارائۀ راهنماي مديريت ‌بصري و محاسبۀ ضوابط ارتفاعي براي حوزه‌هاي حساس به ابنيۀ بلندمرتبه منجر شده است. اين پژوهش سند مذكور را متضمن حفاظت و مديريت مناظر راهبردي شهر دانسته و به‌منظور مديريت و سازماندهي ‌بصري ديگر شهرهاي حرم‌مقام هم‌چون مشهد، كربلا، نجف و ... پيشنهاد مي‌شود سند چارچوب مديريت بصري به‌عنوان برنامه‌اي كارآمد در دستوركار قرار گيرد.