تحليل نقش چشم‌انداز بر ساختار فضايي و نظام استقرار معماري عمارت اصلي باغ عباس‌آباد

يكي از مسائلي كه در مطالعۀ باغ ايراني با آن مواجه هستيم، تنوعي است كه بنا بر شرايط مختلف بستر طبيعي، در الگوهاي شكلي و ساختار كالبدي تعدادي از باغ‌هاي شمال ايران ديده مي‌شود. هدف پژوهش حاضر بررسي ارتباط تغييرات كالبدي در باغ عباس‌آباد، با چشم‌انداز بستر طبيعي آن، جهت شناخت عميق‌تر اين باغ و باغ ايراني است. اين پژوهش با روش مطالعۀ موردي و با طراحي چارچوب مشخص «تحليل چندگانه»، نمونۀ منتخب مورد كنكاش قرار گرفت. ابتدا با جستجو در اسناد تاريخي، باغ عباس‌آباد توصيف گرديد و طرح مرجع آن در دورۀ صفوي، در يك مدل سه‌بعدي بازيابي شد. سپس ساختار كالبدي و فضايي آن تحليل گشت و چگونگي تأثير چشم‌انداز بستر طبيعي، بر تغييرات كالبدي باغ عباس‌آباد مورد بحث قرار گرفت. يافته‌هاي پژوهش نشان دادند كه جهت‌گيري باغ براساس ويژگي‌هاي بستر طبيعي آن، جهتي منظرين را برگزيده ‌است. محور قدرتمند مياني، به‌عنوان شاخصۀ هندسي مشترك باغ ايراني، در اين باغ تا عمارت اصلي امتداد مي‌يابد، از آن عبور مي‌كند و تا چارتاقي ميان درياچه قابل رديابي است. استقرار عمارت اصلي در باغ عباس‌آباد، براساس الزامات ديد و منظر تغيير نموده و از ميانه مرتفع‌ترين صفه به منتهي‌اليه شمالي آن، جهت تسلط بصري بر درياچه و چارتاقي ميان آن، منتقل شده ‌است. ساختار فضايي عمارت اصلي اين باغ را فضاي نيمه‌باز نظرگاهي تشكيل مي‌دهد و عناصر اقامتگاهي به پيرامون باغ منتقل گشته‌اند تا تداوم ديد به طبيعت حفظ گردد. اين پژوهش نشان داد كه در طرح باغ عباس‌آباد، چشم‌انداز، عاملي سازمان‌دهنده در مكان‌يابي، ساختار هندسي و انتظام عناصر معماري باغ، بوده ‌است و در بسترهاي مستعد، چشم‌انداز بستر طبيعي و قابل درك از نظرگاه اصلي، راستاي نظرگاه، ساختار فضايي عمارت اصلي، نظام استقرار عناصر معماري و ساختار كلي باغ را تعيين مي‌نمايد.