جلفا، بازمانده‌اي از مفهوم محله

جلفا يكي از قديمي‌ترين محلات شهر اصفهان است كه به‌منظور اسكانِ مسيحيانِ ارمنستان، در جنوب زاينده‌رود در زمان صفويه احداث شد. پس از گذشت ايام از زمان ساخت آن تاكنون، هرچند اين محله مانند ديگر نقاط شهر دستخوش تغييرات بسياري شده است، اما جزء معدود محلاتي است كه هنوز پيشوند «محله» را با خود حمل مي‌كند و شهروندان، به‌عنوان مخاطبين منظر شهر، «محله‌بودن» آن را به رسميت مي‌شناسند. اما سؤال اين است كه چه عامل(هايي) باعث‌شده اين منطقه در مقابل فشارهاي ساختارشكن ناشي از قرائتي از شهرسازي مدرن وارداتي، تاب آورد در صورتي كه محلۀ مشابه جويباره از اين نظر فاقد موفقيت است؟ بي‌شك عوامل مختلفي باعث تشخص منطقه‌اي از شهر و تبديل آن به محله مي‌شود اما در پژوهش پيش‌رو با نوعي خاص از محلۀ اقليت‌نشين مواجه هستيم كه برخلاف نظريات بسياري از جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان معتبر، از رونق فراواني بهره‌مند است. با بررسي منابع كتابخانه‌اي و اسناد، بازديد ميداني و با بهره‌گيري از رويكرد كل‌نگر منظر و به مدد جامعه‌شناسي و انسان‌شناسي‌تاريخي، مشخص شد كه تهديدِ اقليت‌بودن در اين محله، به فرصت تبديل‌شده و باعث ايجاد هم‌بستگي و حس تعلق خاطر نسبت به محله گرديده‌ است (اين امر مورد تأييد صاحب‌نظران نيز هست). اما با مقايسۀ ناحيۀ ديگر اقليت‌نشين در اصفهان همان دوران، يعني محلۀ‌ «جويباره» (يهوديه سابق)، نكتۀ حائز اهميت اين است كه تنها هم‌بستگي ناشي از اقليت‌بودن كافي نبوده و هنگامي كه قدرت، ثروت و آزاديِ عمل از جانب حكومت به همراه عوامل فرهنگي (از بيرون)، به كمك اين هم‌بستگي (از درون) بيايد، محله‌اي سرشار از پويايي و پيشرفت را به ارمغان خواهد آورد. پژوهش پيش رو به‌دنبال بررسي و تحليل برخي از مهم‌ترين عوامل موفقيت جلفا در محله‌بودن به نسبت جويباره است. عواملي كه شايد بخشي از مؤلفه‌هايي باشند كه به رونق و احيا مفهوم محله كمك مي‌كنند.