مرز ميان «بزهكاري» و «بزه‌ديدگي» در جرم «تجاوز» (بررسي رويه قضايي شهر مشهد)

نظريه «زنان نجيب و نانجيب» به عنوان يك نظريه فمنيستي در جرم‌شناسي دادگاه‌هاي كيفري، مرز ميان بزهكاري و بزه‌ديدگي را در جرايم جنسي تحليل مي‌كند. بر اساس اين نظريه، چنانچه زنانِ قربانيِ تجاوز در دادگاه موفق به اثبات عنف نشوند و با برچسب نانجيب مواجه گردند، جايگاه بزه‌ديدگي خود را از دست مي‌دهند و با تبديل شدن به مجرم، در قالب عنوان مجرمانه «برقراري رابطه نامشروع» مجازات مي‌شوند. لذا اين پژوهش با طرح اين پرسش كه آيا بزهكارانگاري، بزه‌ديده در جرم تجاوز در رويه قضايي پذيرفته مي‌شود يا خير؟ مسئله و هدف اصلي خود را بر ارزيابي جايگاه نظريه زنان نجيب و نانجيب در رويه‌ قضايي دادگاه‌هاي كيفري يكِ استان خراسان رضوي قرار داده است. بدين ترتيب، مقاله حاضر درصدد است تا با استفاده از روش‌هاي تحقيق كيفي هم‌چون تحليل آراي قضايي و انجام مصاحبه‌هاي ژرفايي با قضات، رويكرد رويه قضايي به بزهكارانگاري بزه‌ديده در جرم تجاوز جنسي را بررسي كند. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه رويه دادگاه‌هاي كيفري يك استان خراسان رضوي و شعب ديوان عالي كشور آن است كه در فرض عدم توانايي بزه‌ديده در اثبات عنف، به عنوان اتهامي «برقراري رابطه نامشروع» براي شاكي ورود نمي‌كنند، زيرا از يك‌سو، شرايط مقرر در ماده 102 قانون آيين دادرسي كيفري در اين حالت وجود ندارد و از سوي ديگر، عدم اثبات عنف به معناي مطاوعه نيست. همچنين وجود رابطه دوستي قبلي نيز موجبي براي مجازات كردن بزه‌ديده محسوب نمي‌شود. با توجه به تحليل پرونده‌هاي موجود، قضات دادگاه‌هاي كيفري يك خراسان رضوي و شعب ديوان با اتخاذ يك رويكرد انساني و پرهيز از واكنش‌هاي افراطي فمنيستي، تنها براي كاستن از مجازات اعدام به سرزنش‌پذيري بزه‌ديده توجه مي‌كنند.