گمانه‌زني‌هايي در باب مادر ضحاك در شاهنامه

ضحاك در شاهنامه با راهنمايي هاي ابليس كارويژه هاي اهريمني چون كشتن پدر، گوشت خواري، انسان اوباري و جهان آشوبي را تحقق مي بخشد. اين ابليس در چارچوب تفسير برون گرايانه از اسطوره با قرايني، مادر ضحاك است. در روايت شاهنامه، كنش هاي انساني او، بازتاب توطئه اي خانگي همراه با پسر عليه همسر است. در نمود اساطيري و متون ديني زرتشتي، مادر ضحاك «اودگ» است كه با كنش هاي ابليسِ همراه ضحاك در شاهنامه همخوان است. به لحاظ تاريخِ اجتماعي نيز حكومت ضحاك بازتاب حكومت هاي مادرسالاري است كه قدرت در دستان مادر است. در اين قبايل، مادر (ابليس) شاه كهن (مرداس) را به كمك شاه جوان (ضحاك) مي كشد و براي باروري زمين كشاورزي خون او را بر زمين مي ريزد (كشته شدن مرداس در بوستان). به لحاظ تاريخي نيز طبق نظر قاطبة محققان ضحاك يادآور هجوم اقوام غربي ايران است. گويا حكومت ضحاك و ابليس (مادرش) بازتاب يكي از هجوم هاي گستردة اقوام غربي به مرزهاي ايران است كه از مرزهاي باختري تا بلخ امتداد داشته است. داستان ضحاك در شاهنامه به نوعي بازتاب دهندة هجمة ملكه سميراميس در دوران حكومت پسرش است كه با كشتن يا بركناري همسرش محقق شده است. در اين مقاله تلاش بر اين است كه مشروحاً و با روش تحليلي-تطبيقي چهرة مادر ضحاك نمايان گردد.