تأثير شوك‌هاي مثبت و منفي مخارج بهداشت عمومي در طي دوره‌هاي تجاري بر وضعيت سلامت در ايران

مقدمه: تأثير شوك‌هاي مثبت و منفي و يا همان اثرگذاري نامتقارن مخارج بهداشت عمومي در طول دوره‌هاي ركود و رونق اقتصادي (دوره‌هاي تجاري) بر وضعيت سلامت به لحاظ اتخاذ تصميم‌گيري مناسب در زمينه كنترل آسيب‌پذيري طبقات پايين جامعه در اين دوره‌ها از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. بر اين اساس، هدف اصلي اين مطالعه برآورد اثر نامتقارن مخارج بهداشت عمومي بر وضعيت سلامت در ايران طي دوره‌هاي ركود و رونق اقتصادي مي‌باشد. روش پژوهش: مطالعه توصيفي-تحليلي و كاربردي حاضر با استفاده از داده‌هاي سري‌زماني سال‌هاي 2020-1979 به بررسي اثر بلندمدت شوك‌هاي مثبت و منفي مخارج بهداشت عمومي در طي دوره‌هاي تجاري، درآمد سرانه و سرانه‌ي پزشك بر نرخ مرگ و مير كودكان زير 5 سال و اميد به زندگي پرداخت. به‌منظور شناسايي دوره‌هاي تجاري از رهيافت فيلترينگ و سه فيلتر HP، BK و CF استفاده شده است. هم‌چنين، برآورد مدل‌ها در قالب يك مدل رگرسيوني و با استفاده از روش خودرگرسيون با وقفه‌هاي توزيعي غيرخطي (NARDL) و در نرم‌افزار Eviews12.0 صورت گرفت. يافته‌ها: نتايج تجربي نشان مي‌دهد كه مخارج بهداشت عمومي طي دوره مورد بررسي يك رفتار موافق دوره‌اي معنادار داشته است. در بلندمدت، اثر شوك‌هاي منفي مخارج بهداشت عمومي در طي دوره‌هاي تجاري بر تضعيف شاخص‌هاي سلامت، بيشتر از اثر شوك‌هاي مثبت آن بر تقويت شاخص‌هاي سلامت است (تأييد اثرگذاري نامتقارن). هم‌چنين، شدت اثرگذاري شوك‌هاي مثبت و منفي مخارج بهداشت عمومي در طول دوره‌هاي ركود اقتصادي نسبت به دوره‌هاي رونق اقتصادي، قابل توجه‌تر است. با يك‌درصد كاهش در مخارج بهداشت عمومي در طول دوره‌هاي ركود اقتصادي، نرخ مرگ و مير كودكان زير 5 سال حدود 0/17 درصد افزايش و اميد به زندگي حدود 0/13 درصد كاهش مي‌يابد. نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج اين تحقيق، لزوم افزايش مخارج بهداشت عمومي در دوره‌هاي ركود اقتصادي به‌منظور كاهش آسيب‌پذيري طبقات پايين جامعه توصيه مي‌شود. اما با توجه به رفتار موافق دوره‌اي مخارج بهداشت عمومي، اتخاذ سياست‌ها و راه‌كارهايي كه به كاهش شدت اين رفتار بي‌انجامد، ضروري است.