گزينش لاين‌هاي برتر گندم نان تحت شرايط ديم زنجان بر اساس صفات مورفوفنولوژيك

تنش كمبود آب يكي از مهمترين تنش‌هاي غيرزنده است كه رشد و عملكرد گياهان زراعي را با محدوديت مواجه مي‌كند. انتخاب گياهان سازگار با شرايط تنش مي‌تواند كمك شاياني به توليد محصول تحت اين شرايط نمايد. به‌همين ‌منظور آزمايشي براي بررسي ژنوتيپ‌هاي مختلف گندم و تعيين برترين ژنوتيپ‌ها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 4 تكرار تحت شرايط ديم در ايستگاه ديم مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زنجان واقع در قيدار طي سه فصل زراعي (1397-1396، 1398-1397 و 1399-1398) انجام شد. 24 ژنوتيپ گندم نان (شامل 21 لاين اميدبخش و سه رقم به-عنوان شاهد) تيمارهاي آزمايش را تشكيل دادند. در اين پژوهش صفات روزتا سنبله‌دهي، روز تا رسيدگي، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملكرد دانه اندازه گيري شدند. نتايج تجزيه واريانس اختلاف معني‌داري ميان ژنوتيپ‌ها نشان داد كه نشان مي‌دهد تنوع كافي از لحاظ صفات مورد مطالعه وجود دارد. گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها با استفاده از تجزيه خوشه‌اي و تجزيه واريانس چندمتغيره نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي شماره 4، 12، 16، 17، 18، 22 و 23 از لحاظ اكثر صفات مخصوصاً عملكرد دانه داراي بيش‌ترين مقدار بودند. گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها برمبناي شاخص SIIG نيز 7 ژنوتيپ (6، 10، 12، 16، 17، 18 و 23) را در گروه برتر قرار داد. مقايسه دو روش مشخص نمود كه 5 ژنوتيپ در دو روش اخير مشترك هستند كه اين موضوع نشان‌دهنده كارايي بالاي اين روش‌ها در گزينش برترين‌ها مي‌باشد. برتري روش SIIG نسبت به ساير روش‌ها، گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها براساس مطلوبيت صفات مي‌باشد (بطور مثال ميانگين كم ژنوتيپ‌ها در صفات روز تا سنبله‌دهي و روز تا رسيدگي مطلوب هستند) كه اين موضوع در تجزيه‌هاي چندمتغيره از قبيل تجزيه خوشه‌اي مدنظر قرار نمي‌گيرد بنابراين ژنوتيپ‌هاي گزينش شده از طريق شاخص SIIG بعنوان ژنوتيپ‌هاي برتر در طي سه سال آزمايش براي استفاده در برنامه‌هاي اصلاحي تحت شرايط ديم توصيه مي‌گردند.