بررسي توابع همبستگي كانوني دو واريته لاله وحشي در بلندي‌هاي زنجان بر اساس ويژگي‌هاي ريخت‌‌شناسي و فيتوشيميايي

گل لاله يكي از مهم‌ترين گياهان سوخوار در جهان بوده و در بسياري از مناطق كشورما نيز پراكنش بالايي دارد. اين پژوهش براي تبيين همبستگي توابع كانوني بين ويژگي‌هاي ريخت‌‌شناسي و فيتوشيميايي دو واريته لاله وحشيTulipa montana var. montana  (گل قرمز) و Tulipa montana var. chrysantha (گل زرد) جمع‌‌آوري‌‌شده از بلندي هاي شهر قيدار استان زنجان انجام شد. ويژگي‌هاي اندازه‌‌گيري ‌‌شده فيتوشيميايي شامل فنول، فلاونوييد و آنتي‌اكسيدان گل و سوخ و كلروفيل a و ويژگي‌هاي ريخت‌‌شناسي مانند طول گلبرگ، قطر سوخ، وزن تر گياه، ارتفاع گياه و طول سوخ دو واريته لاله قرمز و زرد بود. آناليز داده‌‌ها به‌‌منظور تعيين روابط هم‌‌بستگي انجام گرفت و براي تعيين روابط بين متغيرها از آزمون‌‌هاي Wilks’ Lambda، Pillai’s Trace، Hotelling-Lawley Trace و Roy’s Greatest Root استفاده شد. نتايج اين بررسي نشان داد از چهار تابع كانوني مورد مطالعه تنها سه تابع، قابليت برازش داشتند و بيشترين مقدار ويژه مربوط به آزمون Roy’s Greatest Root با مقدار 224 بود. سه متغير كانوني اول ويژگي‌هاي ريخت‌‌شناسي، 91 درصد از همبستگي كانوني بين متغيرها را تبيين كرد؛ كه اين ميزان از همبستگي نسبت به ويژگي‌هاي فيتوشيميايي بيشتر بود. بالاترين درصد برازش ويژگي‌هاي ريخت‌‌شناسي مربوط به تابع كانوني اول با 76 درصد بود كه نشان داد تابع كانوني اول روابط همبستگي كانوني را بهتر برازش مي‌‌‌‌كند. همچنين مقايسه دو نوع ويژگي‌ در لاله نشان داد كه ويژگي‌هاي ريخت‌‌شناسي بهتر از ويژگي‌هاي فيتوشيميايي مي‌‌تواند با كانون همبستگي‌‌ها ارتباط معني‌‌داري برقرار كند. تحليل معادله هاي همبستگي كانوني نشان داد كه با كاهش طول گلبرگ، ميزان فنول سوخ و فلاونوئيد گلبرگ با ضريبي كم مي‌‌شود، همچنين با كاهش طول گلبرگ، ويژگي‌هايي مانند ميزان فنول گلبرگ، فلاونوئيد سوخ و آنتي‌اكسيدان گلبرگ افزايش يافت. فنول موجود در سوخ لاله و آنتي‌‌اكسيدان گلبرگ همبستگي مستقيمي با قطر سوخ لاله نشان داد، همچنين كاهش ارتفاع بوته، سبب كاهش ميزان فنول گلبرگ و سوخ، فلاونوئيد سوخ و آنتي‌‌اكسيدان گلبرگ گرديد، ولي ميزان فلاونوئيد گلبرگ به نحو چشمگيري افزايش يافت. بر اساس نتايج اين پژوهش، پژوهشگران بر اساس هدف پاياني خود از توليد يا جمع‌‌آوري گياه لاله وحشي، باتوجه به ارتباط بين ويژگي‌هاي ريخت‌‌شناسي و فيتوشيميايي، اقدام به گزينش بهترين بوته براساس ويژگي‌ موردنظر خواهند كرد.