بررسي تطبيقي مراتب حكمت در منظومه‌ فكري شنكره چاريه و عزيزالدين نسفي

در منظومه‌ فكري شنكره چاريه و عزيز‌الدين نسفي بحث درباره‌ مراتب حكمت و مسائل پيرامون آن يكي از مسائل بنيادين است كه بررسي تطبيقي آن ميزان همانندي سلوك و تفكر سلوكي اين دو حكيم را در دو سنت معنوي نشان مي‌دهد. حكمت در منظومه‌ فكري شنكره چاريه عبارت است از ‌شناختي كه باور نادرست را محو مي‌سازد. در منظومه‌ فكري شنكره، حكمت دو سطح دارد: متعالي و متعارف. حكمت متعارف مبتني بر حواس است؛ درحالي‌كه حكمت متعالي معرفت به «آتمن» است كه نيازي به احتجاج عقلي ندارد. حكمت در منظومه‌ فكري حكيم نسفي، حضور علم و عمل است كه به دو مقوله‌ شهودي و اكتسابي تقسيم مي‌شود. نسفي بر اين باور است كه رسيدن به مقام حكمت، رسيدن به مقامي هم‌شأن جايگاه ربوبي است. حكمت در منظومه‌ فكري اين دو حكيم صرفاً جنبه‌ بحثي و نظري ندارد. در منظومه‌ فكري اين دو حكيم، حكمت عملي والاتر است از حكمت بحثي و نظري. هر دو حكيم در طريق حكمت و تأملات عرفاني خود به نقد حكمت نظري و بحثي مي‌پردازند. ازجمله اختلاف‌هاي اين دو حكيم اين است كه تقسيم‌بندي شنكره از حكمت تقسيمي كاملاً دوگانه است؛ اما حكمت شهودي (كشفي) در تفكر نسفي از ماهيتي تشكيكي برخوردار است. يافته‌‌‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه در منظومه‌ فكري هر دو حكيم دستيابي به مراتب متعالي حكمت، از راه سلوك عملي و رياضت و مجاهده امكان‌پذير است