تأثير خشكسالي بر عملكرد گندم و جو ديم در اقليم‌هاي مختلف ايران

رويدادهاي خشكسالي در مناطق خشك و نيمه‌خشك به‌دليل تاثيرات گسترده و پرهزينه‌اي كه در بخش‌هاي مختلف اقتصادي و محيط زيست دارند، از اهميت بالايي برخوردار است. در سال‌هاي اخير اثرات اين پديده طبيعي به‌ويژه بر محصولات ديم بسيار مشهود بوده است. در اين مطالعه اثرات خشكسالي بر دو محصول استراتژيك ديم ايران (گندم و جو) مورد ارزيابي قرار گرفت. از آنجايي كه بخش كشاورزي در برابر تغييرات اقليمي آسيب‌پذير است، شناسايي مناسب‌ترين ابزار به‌منظور نظارت بر تأثير اقليم بر عملكرد محصولات كشاورزي بسيار مهم مي‌باشد. بنابراين ارزيابي اثرات شاخص‌هاي خشكسالي موثرترين ابزار مي‌باشد. شاخص‌هاي مختلف خشكسالي براي ارزيابي تأثير خشكسالي بر عملكرد گندم و جو ديم در ايران استفاده شده است، كه شامل؛ شاخص بارش استاندارد (SPI)، شاخص استاندارد تبخير و تعرق بارش (SPEI)، شاخص استاندارد رطوبت خاك دو لايه بالايي (SSI1 و SSI2)، شاخص خشكسالي استاندارد دومتغيره شامل؛ MSDI1 بر اساس بارش و تبخيروتعرق مرجع (P ETref)، MSDI2 بر اساس بارش و رطوبت خاك در لايه اول خاك (P SM1) و MSDI3 بر اساس بارش و رطوبت خاك در لايه دوم خاك (P SM2) بودند. دو مجموعه از داده‌هاي عملكرد محصول در مقياس‌هاي مكاني و دوره‌هاي زماني مختلف در تجزيه‌وتحليل استفاده شد. نتايج نشان داد كه شاخص‌هاي خشكسالي محاسبه‌شده در مقياس‌هاي زماني مختلف SPI وSPEI بيشترين همبستگي را با عملكرد گندم و جو ديم به‌ترتيب در اقليم‌هاي نيمه‌خشك (0.7 و 0.77)، خشك (0.68 و 0.64)، خيلي‌خشك (0.63 و 0.61) و مرطوب (0.64 و 0.52) داشتند. هم‌چنين نتايج نشان داد كه الگوهاي مختلف واكنش عملكرد گياهان به خشكسالي بسته به اقليم، دوره سال و مقياس زماني خشكسالي رخ مي‌دهد. پاسخ‌هاي متفاوت در سراسر كشور مربوط به فصل و مقادير متغيرهاي مختلف اقليمي بود.