تحليل گفتماني واژه هاي تفسير نسفي در مقايسه با بخش ترجمۀ تفسير كشف الاسرار

زمينه و هدف: تفسير نسفي اثر نجم الدين نسفي يكي از مهمترين آثار قرن پنجم و ششم هجري است كه نويسنده در آن ترجمه اي مسجع از قرآن ارائه داده و تفسير كشف الاسرار و عده الابرار اثر ابوالفضل ميبدي است كه نويسنده قرآن را با ديدي عرفاني تفسير كرده است. تحليل گفتمان اين دو كتاب ميتواند اصول اعتقادي و ايدئولوژي نويسندگان را بخوبي نشان دهد. يكي از نظريه هاي مهم در زمينۀ تحليل گفتمان، نظريۀ نورمن فركلاف است كه در آن رابطۀ ميان ملاكهاي دروني و بيروني متن بررسي ميشود. فركلاف متن را در سه محور توصيف، تفسير و تبيين بررسي ميكند. در مرحلۀ توصيف واژه ها، دستور و ساختهاي متن بررسي ميشود. بحث واژه ها از آن جهت كه شالوده و اساس توليد يك متن است جايگاه ويژه اي دارد. فركلاف معتقد است واژه هاي يك متن را در سه محور ميتوان مورد تحليل گفتماني قرار داد: ارزش تجربي، ارزش رابطه اي و ارزش بياني كلمات. ازطريق بررسي اين سه محور ميتوان به ويژگيهاي روحي، رواني، شخصيتي، اعتقادي، ايدئولوژيك، فلسفي و... نويسنده متن و شرايط حاكم در زمان او پي برد. روش مطالعه: در اين مقاله نويسندگان با روش توصيفي-تحليلي و كتابخانه اي درصدد هستند گفتمان موجود در ترجمۀ اين دو كتاب را در زمينۀ تحليل واژه ها مورد بررسي قرار دهند. يافته ها: خلاقيتهاي معنايي در زمينۀ ارزش تجربي كلمات در تفسير ميبدي كاملتر از تفسير نسفي است. ميبدي واژه ها و عباراتي را كه هم‌معنا نيستند بصورت مترادف در كنار هم مي‌آورد و گاه در برقراري اين ارتباط رابطۀ علي و معلولي را درنظر ميگيرد؛ اما نسفي در اينگونه موارد با تعابير مختلف سعي در توضيح بيشتر مطلب دارد و هدف او بيان اهميت موضوع است. همچنين بكار بردن واژه ها در معناي استعاري در تفسير ميبدي بيشتر از نسفي است و در زمينۀ ارزش رابطه اي كلمات كه در نتيجۀ رعايت آن، متن از حسن تعبير و زيبايي بالاتري برخوردار ميشود، تفسير نسفي توانمندتر از ميبدي عمل كرده است و در محور ارزش بياني كلمات نسفي قويتر از ميبدي ظاهر شده و گزينش كلمات با بار معنايي مؤثر بر احساسات مخاطب در كلام او بيشتر است. نتيجه گيري: در زمينۀ ارزش تجربي كلمات، ميبدي در تفسير خود خلاقيت بيشتري نسبت به نسفي دارد و بهتر عمل كرده است و در زمينۀ ارزش رابطه اي كلمات و كاربرد حسن تعبير نسفي قويتر از ميبدي عمل كرده است اما ميبدي كلمات اديبانه تر و رسميتر بيشتري نسبت به نسفي دارد و در زمينۀ ارزش بياني كلمات تأثير كلام نسفي بر احساسات مخاطب بيشتر از ميبدي است.