گنوسيسم و انديشه هاي ميانجي در ديدگاه عين القضات همداني

زمينه و هدف: گنوسي‌گري مكتبي تلفيق‌گراست و بر آموزه هاي كلي همانند اصالت دادن به دوئاليسم و تضاد اشياء دنيوي، روح‌انگاري و دوري از ماده، راهيابي به عالم علوي ازطريق معرفت (گنوس) تأكيد دارد. عرفان اسلامي نيز با تلفيق برخي گزاره هاي گنوسي در قالب توحيد اشراقي در تقابل با توحيد عددي و سنّيگري افراطي و حكومتي، از آن جهت تلطيف متن و باورهاي اسلامي بهره جست. عين القضات همداني از عرفاي بيپرواي ايراني-اسلامي با آگاهي از آموزه هاي گنوسي و متأثر از آن و با تلفيق ديدگاههاي مانوي و مندايي و انديشه هاي ميانجي، كه در اين مقاله به انديشه هاي نوافلاطوني و هرمسي اطلاق ميشود، درصدد بود تا خوانش جديدي از متن مقدس مسلمانان با گفتمانهاي گنوسي و انديشه هاي ميانجي بوجود آورد. روش مطالعه: روش پژوهش توصيفي – تحليلي است و بر پايۀ داده هاي كتابخانه اي و آثار متقدمان استوار است. يافته ها: يافتۀ اصلي تحقيق بر تأثير اديان گنوسي و فلسفه هاي نوافلاطوني و هرمسي بر نگاه موحدانه و روايتهاي اسلامي عين القضات با حفظ اصالت اسلامي آن تأكيد دارد. نتيجه گيري: پاسخ به چيستي صورتهاي جديد آفريده شده در تلفيق با گونه هاي فكري قديم و ماهيت انديشه هاي جديد، بويژه در منظومۀ فكري عين القضات و قالب اسلامي آن، از نتايج مهم پژوهش حاضر است.