هويت‌شناسي مولوي و ارشادي از طريق نمونه‌كاوي

تفكيك اوامر مولوي از ارشادي ضرورتي انكارناپذير و تأثيرگذار در استنباط فقهي است. در اين جستار، از طريق نمونه‌كاوي در مثال‌هاي مشهور امر ارشادي و نيز مقايسهٔ سه گونه از اوامر شرعي، يعني ارشادي و مولوي استحبابي و مولوي طريقي، به مؤلفه‌هاي اصلي در شكل‌گيري اوامر ارشادي و مولوي مي‌رسيم‌. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه عنصر محوري در اوامر مولوي، استفاده از جايگاه مولويت و شخصيتِ حقوقي مولا در تحريك عبد به سوي انجام فعل است؛ اما اوامر ارشادي در جايي معنادار است كه يا اساساً مولويتي وجود ندارد يا مولا به دلايلي از مولويتش براي برانگيختن عبد استفاده نمي‌كند، بلكه براي اين منظور از روش‌هاي ديگري همچون بيانِ مصالح و مفاسد بهره مي‌برد. در هر صورت مولا در هر نوع از اوامر، واقعاً طالبِ انجام يا ترك فعل توسط عبد است و فقط شيوه و ابزار تحريك متفاوت است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه مصلحتِ مستقل داشتن، ترتّب ثواب، فقدان عقاب، مرتبط‌بودن به امور دنيوي يا اخروي، وجودِ طلب حقيقي يا صوري، وجود يا عدم حكمِ مستقلِ عقلي، تأسيسي يا تأكيدي‌بودن و... هيچ‌يك ملاكي جامع و مانع در تمايز ارشاديات از اوامر مولوي نيست.