ارزيابي اثر قرق مرتع بر فرسايش خاك در مقياس كرت (مطالعه موردي: پايگاه تحقيقات حفاظت خاك سنگانه)

قرق يكي از روش‌هاي مديريتي آبخيزداري و احياي زيست‌بوم‌هاي مرتعي است كه به‌منظور بهبود پوشش گياهي و نيز مهار فرسايش خاك اعمال مي‌شود. مديريت قرق بخشي از پايگاه تحقيقات حفاظت خاك سنگانه كلات از حدود 25 سال پيش شروع شد كه به بهبود پوشش گياهي در اغلب دامنه‌ها نسبت به منطقه تحت چراي دام‌ها منجر شده‌ است. با اين حال، هم‌چنان پوشش گياهي در برخي از دامنه‌هاي منطقه قرق مستقر نشده است. در اين راستا، پژوهش حاضر با هدف تعيين اثر قرق مرتع بر فرسايش خاك 1) در دامنه‌هاي داراي پوشش و فاقد پوشش و 2) در كرت‌‌هاي فرسايشي با طول مختلف، با مقايسه فرسايش خاك دو حوضه كوچك مشابه تحت چراي آزاد دام (E6) و قرق (E4) طي 24 واقعة بارش طبيعي طرح‌ريزي شد. در هر يك از دو حوضه‌، شش كرت فرسايشي با سه طول 5، 10 و 15 متر (به ترتيب با مساحت 10، 20 و 30 مترمربع) در دو وضعيت پوشش (داراي پوشش و فاقد پوشش) انتخاب شد. سپس، اثر طول كرت و وضعيت پوشش گياهي بر فرسايش خاك به روش t جفتي مقايسه شدند. نتايج نشان داد كه در بارش‌هاي مشابه، فرسايش خاك در كرت‌هاي چرا شده از حداقل 282 درصد تا حداكثر 550 درصد بيش‌تر از كرت‌هاي تحت قرق است. هم‌چنين در هر دو دامنه با و بدون پوشش گياهي اثرگذاري قرق بر فرسايش خاك با افزايش طول كرت، بيش‌تر شده است. به‌گونه‌اي كه در كرت‌هاي با طول 5، 10 و 15 متر متوسط كاهش فرسايش خاك در منطقه قرق به‌ترتيب 305.5، 363.5 و 542.5 درصد به‌دست آمد. بنابراين با افزايش طول جريان، اثرگذاري قرق مرتع بر كاهش فرسايش خاك بيش‌تر شده است. از سوي ديگر در دامنه داراي پوشش گياهي، قرق مرتع اثر نسبي بيش‌تري بر كاهش فرسايش خاك داشته است. به‌گونه‌اي كه كاهش فرسايش خاك در دامنه‌هاي داراي پوشش و فاقد پوشش منطقه قرق به‌ترتيب 433.6 و 356.5 درصد كم‌تر از منطقه تحت چراي دام‌ها بود. درصورت رفع موانع اجتماعي، اجراي قرق موقت و كنترل چراي دام اثر معنا‌داري بر حفظ خاك به‌عنوان بستر توليد دارد.