ارزيابي مراحل فنوفازهاي رشد درخت زرشك و اثر تغيير اقليم بر نياز آبي آن در ايران

يكي از راه‌هاي افزايش راندمان مصرف آب و مديريت آب در تأمين نياز آبي گياهان زراعي در نظر گرفتن متغيرهاي تأثيرگذار بر مصرف آب، شامل نياز آبي و ميزان تبخير و تعرق است. در اين راستا، تبخير و تعرق در واقع شاخص تعيين‌كننده‌اي در فرآيند رشد گياه است و ميزان آن برابر با نياز آبي گياه در نظر گرفته مي‌شود. در پژوهش حاضر، مراحل فنولوژيكي درخت زرشك بي‌دانه بر اساس مشاهدات ميداني در ايستگاه هواشناسي سينوپتيك قاين مشخص شد. در ادامه، براي تعيين نياز آبي بايد ميزان تبخير و تعرق مرجع در ضريب گياهي ضرب شود. از آمار 18 ايستگاه هواشناسي معتبر از سال 1987 تا 2017 در مقياس زماني ساعتي و روزانه براي دوره پايه و براي دوره آينده نزديك ( 2059-2030) و آينده دور (2089-2060) بر اساس سناريوي بدبينانه RCP8.5 و سناريوي خوش‌بينانه RCP4.5 استفاده شد. نتايج نشان داد كه زرشك شش مرحله فنولوژيكي براي تكميل دوره رشد و نمو از اوايل فروردين تا اواخر آبان نياز دارد. هم‌چنين، ميزان نياز آبي درخت زرشك در دوره پايه (2017-1987) به‌صورت روزانه منطقه شرق مورد مطالعه بيش‌تر از غرب و شمال غرب منطقه است ولي در مجموع، نياز آبي شمال غرب و غرب بيش‌تر از شرق منطقه مورد مطالعه بوده كه دليل آن افزايش طول مرحله فنولوژي زرشك در منطقه ياد شده است. نتايج تغيير اقليم نشان داد كه نياز آبي روزانه زرشك ( 2059-2030) بر اساس مدل RCP8.5 در طول فصل رشد بين 5.8-4.5 ميلي‌متر در روز متغير و مجموع نياز آبي 1260-990 ميلي‌متر است. نياز آبي روزانة زرشك بر اساس مدل RCP4.5 بين 6.5-5.8 ميلي‌متر در روز متغير و مجموع نياز آبي 990-1290 ميلي‌متر است. بر اساس نياز آبي روزانه زرشك بر اساس مدل RCP4.5 (2089-2060) بين 5-4 ميلي‌متر در روز متغير و مجموع نياز آبي 1150-960 ميلي‌متر و نياز آبي روزانه زرشك بر اساس مدل RCP8.5 بين 5.2-4.8 ميلي‌متر در روز متغير و مجموع نياز آبي 1300-950 ميلي‌متر است. در نهايت بررسي پارامترهاي اقليمي دوره پايه و آينده مشخص كرد كه تغيير اقليم بر نياز آبي كشت زرشك در ايران بر اساس سناريوي خوش‌بينانه و بدبينانه تأثيرگذار بوده و كشاورزان و برنامه‌ريزان را در انتخاب مكان مناسب جهت كشت زرشك ياري مي‌كند.