پيش‌بيني مناسب‌ترين مناطق براي كاربري‌هاي جنگل‌داري، مرتع و كشاورزي با روش ارزيابي چندمعياره (MCE)

در چند دهه اخير تغيير اكثر كاربري‌ها بدون در نظر گرفتن قابليت‌ها و محدوديت‌هاي محيط زيستي، مشكلات بسياري مانند تخريب خاك و آلودگي اكوسيستم‌هاي آبي را به دنبال داشته است؛ بنابراين، ضرورت پژوهش حاضر، بررسي چگونگي كاهش آثار تغييرات كاربري اراضي احتمالي آينده در حوزه آبخيز گرگانرود با بررسي توانايي بالقوه اراضي به‌عنوان راهكاري براي حفاظت از منابع طبيعي است. اين پژوهش شامل دو مرحله كلي است. ابتدا نقشه‌هاي كاربري اراضي در دوره مورد مطالعه (1990 تا 2020) و دوره آتي (2040) با استفاده از مدل‌سازي تغيير سرزمين (LCM) توليد شد (سناريوي اول). سپس با بهره‌گيري از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) و روش ارزيابي چندمعياره (تركيب خطي وزني)، پتانسيل بوم‌شناختي مناطق براي تغييرات احتمالي آتي حوزه‌آبخيز گرگانرود تعيين و سپس مناسب‌ترين مناطق جنگلي، مرتعي و كشاورزي انتخاب شدند و اين مناطق به نقشه كاربري سال 2020 افزوده شدند و نقشه كاربري اراضي 2040 توليد شد (سناريوي دوم). به‌طور كلي نتايج، روند كاهش مستمر پوشش جنگلي و اراضي مرتعي را نشان مي‌دهد؛ به‌طوري‌كه طي دوره مورد مطالعه (1990 تا 2020)، كاربري‌هاي جنگل و مرتع به‌ترتيب در حدود 279/53 و 413 كيلومترمربع تغيير كاهشي و كاربري كشاورزي و مسكوني به‌ترتيب به‌ميزان 543 و 133/81 كيلومترمربع تغيير افزايشي در حوزه آبخيز گرگانرود داشته است. جنگل‌زدايي (279/53 كيلومترمربع)، كاهش اراضي مرتعي (413 كيلومترمربع)، افزايش اراضي كشاورزي (543 كيلومترمربع) و توسعه مناطق مسكوني (133/81 كيلومترمربع) رخ داده است. در بخش دوم نتايج، بر اساس نقشه پيش‌بيني‌شده كاربري اراضي در سناريوي اول، براي سال 2040 مساحت كاربرهاي جنگل، كشاورزي و مرتع به 1364/98، 2396/09 و 3481/18 كيلومترمربع خواهد رسيد. اين در حالي است كه در نقشه كاربري اراضي توليد شده 2040 بر اساس سناريوي دوم، مساحت كاربرهاي جنگل، كشاورزي و مرتع به 1427/54، 2258/55 و 3567/49 كيلومترمربع خواهد رسيد. در انتها پيشنهاد مي‌شود در مناطقي كه تغيير پوشش زمين در آن‌ها پيش‌بيني شد، با در نظر گرفتن شرايط آمايش سرزمين (سناريوي دوم) اقدام‌هاي پيش‌گيرانه و حفاظتي تعيين و انجام شود.