اثر ماده جهش‌زاي اتيل متان سولفونات (EMS) بر رز ايراني (Rosa persica Michx) جهت ايجاد تنوع مورفولوژيك

افزايش تنوع ژنتيكي از اهداف اساسي در بهنژادي گياهان مي باشد. با توجه به مقاومت رز ايراني در برابر خشكي، اين گونه بومي مي تواند منبع ژنتيكي مفيدي جهت برنامه هاي اصلاحي به ويژه اصلاح از طريق جهش مي باشد. هدف از انجام اين پژوهش بررسي تأثير ماده جهش زاي اتيل متان سولفونات (EMS) بر ويژگي هاي جوانه زني بذر و ويژگي هاي دانهال در رُز ايراني بود كه در طي دو آزمايش جداگانه در دانشگاه اراك در سال 1398 اجرا شد. در آزمايش اول تأثير غلظت هاي صفر، 0.2 و 0.3 درصد EMS در زمان هاي 4، 8 و 12 ساعت بر ويژگي هاي جوانه زني بذر و در آزمايش دوم غلظت هاي صفر، 0.2 و 0.3 درصد EMS در زمان هاي 4 و 8 ساعت بر ويژگي هاي جوانه هاي زايشي مورد بررسي قرار گرفت. ويژگي هاي جوانه زني بذر شامل درصد و سرعت جوانه زني، شاخص بنيه بذر، شاخص ميزان جوانه زني، طول گياه چه، تعداد و طول برگ، طول ساقه و ريشه و قطر جوانه گل، ميزان بازشدگي گل ها، تعداد جوانه هاي نكروز شده و تعداد بذر تشكيل شده در هر هيپ ارزيابي شد. نتايج نشان داد افزايش غلظت EMS و زمان تيمار، سبب كاهش بيشتر شاخص هاي جوانه زني بذر شد. در تيمار 0.3 درصد EMS به مدت هشت ساعت بر بذر، درصد و سرعت جوانه‌زني، شاخص ميزان جوانه زني و جوانه زني روزانه به صفر رسيد. نتايج آزمايش دوم نشان داد، در غلظت 0.2 و 0.3 درصد EMS و در زمان چهار ساعت، طول برگ و طول گياه چه بلندتر بود. با افزايش غلظت و زمان اعمال EMS، كاهش تعداد بذر در هر هيپ و افزايش تعداد جوانه هاي نكروز مشاهده شد. به منظور موفقيت در يك برنامه بهنژادي به كمك روش‌هاي جهش زا بايد ابتدا غلظت و زمان مناسب مشخص شود. براي تعيين بهترين غلظت مواد جهش زا، ميزان غلظت نبايد به حدي زياد باشد كه گياهان را از بين ببرد و غلظت كاربردي بايد به ميزاني انتخاب شود كه فراواني وقوع جهش به اندازه كافي رخ دهد. به اين دليل كه تيمار بذرها با 0.3 درصد EMS به مدت چهار ساعت داراي شاخص‌هاي جوانه زني بهتري نسبت به ساير تيمارها نشان داد، از اين رو جهت ايجاد جهش در بذر اين تيمار انتخاب شد. همچنين كاربرد غلظت 0.2 درصد EMS به مدت چهار ساعت بر جوانه هاي زايشي داراي اثرات سوء كمتري بر رشد و باز شدن جوانه هاي زايشي نسبت به ساير تيمارها داشت و بنابراين جهت القاي جهش و ايجاد تنوع در رُز ايراني اين تيمار مناسب مي باشد.