بررسي برخي خصوصيات فيزيولوژيك لاين هاي گندم تريتي پايرم در پاسخ به تنش شوري

شوري خاك اثر نامطلوبي بر توليدات كشاورزي و در نتيجه امنيت غذايي دارد. تريتي پايرم يك گندم آمفي پلوئيد دست ساز بشر (2n=6x=42 ، AABBEbEb) است كه از تلاقي بين گونه تريتيكوم دوروم (2n=4x=28 ، AABB) با تينوپايرم بسارابيكوم (2n=2x=14 ، EbEb) بدست آمده است و مي تواند به عنوان يك گياه با كاربرد دوگانه ي علوفه اي و دانه اي مورد كشت قرار گيرد. در اين آزمايش، برخي خصوصيات فيزيولوژيك لاين هاي اوليه گندم تريتي پايرم در شرايط شوري در قالب كرت‌‌ هاي خرد شده بر پايه طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار در محيط كشت هيدروپونيك در دانشگاه شهركرد در سال 1399 مورد ارزيابي قرار گرفت. شوري به عنوان فاكتور اصلي در سه سطح (0، 100 و 200 ميلي مولار كلريد سديم) و ژنوتيپ شامل سه لاين اوليه تريتي پايرم (La/b، Ka/b وSt/b)، نسل هاي 4F، 5F، 6F لاين تركيبي تريتي پايرم اوليه (Cr/b)(Ka/b)، رقم گندم دوروم كرسو و همچنين لاين اميد بخش تريتيكاله (45Ma) به عنوان فاكتور فرعي در نظر گرفته شدند. تيمارهاي شوري از مرحله سه برگي به بعد اعمال شد. صفاتي از قبيل غلظت سديم، پتاسيم، كلسيم، نسبت پتاسيم به سديم اندام هوايي و ريشه، سطح برگ پرچم، تعداد گلچه بارور در سنبله، وزن هزار دانه، عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه در واحد آزمايشي اندازه گيري شدند. بر اساس نتايج بدست آمده، بين ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي از نظر كليه صفات مورد مطالعه اختلاف معني‌داري مشاهده شد. در تنش شوري 200 ميلي مولار، لاين اميد بخش تريتيكاله (45Ma) و لاين تريتي پايرم (Ka/b)(Cr/b)(F6) بيشترين و لاين La/b كمترين سطح برگ پرچم داشتند. همچنين لاين تريتي پايرم (6 (Ka/b)(Cr/b)(Fبالاترين عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه در واحد آزمايشي و كمترين غلظت سديم در اندام هوايي در تنش شوري 200 ميلي مولار را دارا بود. با افزايش شدت تنش شوري، غلظت سديم در ريشه و اندام هوايي در كليه ژنوتيپ ها افزايش يافت و متعاقباً صفات سطح برگ پرچم، تعداد گلچه ي بارور، وزن هزار دانه و عملكرد دانه در واحد آزمايشي در ارقام و لاين هاي مورد مطالعه كاهش يافت. همبستگي منفي و معني دار بين غلظت سديم اندام هوايي و ريشه با صفات سطح برگ پرچم، تعداد گلچه بارور و وزن هزار دانه مشاهده شد اما بين عملكرد بيولوژيك و غلظت سديم ريشه و اندام هوايي همبستگي معني داري وجود نداشت. بطور ميانگين لاين هاي مختلف تريتي پايروم نسبت به گندم كرسو و تريتيكاله ميزان بيشتري سديم در ريشه تجمع داده بودند در حالي كه غلظت اين عنصر در اندام هوايي آن ها كمتر از دو گونه مذكور بود. بنابراين ممكن است يكي از مكانيسم هاي تحمل شوري در لاين هاي تريتي پايروم جلوگيري از انتقال يون هاي سديم به بخش هاي هوايي باشد.