شناسايي الگوهاي مختلف خشكي گندم ديم در شمال غرب ايران با استفاده از مدل APSIM

اين تحقيق در راستاي شناسايي و بررسي الگوهاي مختلف خشكي در برخي از بوم نظام هاي توليد گندم ديم در شمال غرب كشور در سال 1397 در 8 شهرستان انجام شد. در اين تحقيق براي شبيه سازي رشد و نمو گندم ديم در مناطق مورد مطالعه از مدل APSIM استفاده شد. داده‎هاي بلند مدت اقليمي (2016-1980) شامل بيشينه و كمينه دما، بارش و تابش بودند كه از سازمان هواشناسي كشور جمع آوري شدند و به عنوان ورودي مدل شبيه سازي رشد و نمو گياه زراعي در نظر گرفته شدند. براي تعيين الگوهاي مختلف خشكي از شاخص عرضه و تقاضاي آب استفاده شد. نتايج نشان داد كه 4 الگوي مختلف خشكي در طول فصل رشد گندم ديم در مناطق مورد مطالعه شناسايي شد. الگوي خشكي 1 نشان دهنده عدم تنش خشكي يا تنش خشكي خفيف در تمام طول فصل رشد گندم ديم بود. الگوي 2 بيانگر تنش خشكي بود كه قبل از گلدهي شروع و در طي پر شدن دانه پايان يافت. تحت الگوي خشكي 3، تنش آب از زمان جوانه‌زني شروع شد اما در طول دوره رويشي به بعد برطرف گرديد. الگوي خشكي 4  تنش خشكي در مراحل اوليه رشد شروع شد و تا پايان فصل رشد گندم ادامه يافت. عملكرد دانه تحت الگوي خشكي نوع 1، 2، 3 و 4 به ترتيب برابر با 3738.7، 2949.7، 694.6 و 1456.2 كيلوگرم در هكتار بود. بيشترين درصد الگوهاي خشكي خفيف (1 و 2) مربوط به منطقه مرند با 100 درصد بود و منطقه سراب الگوي‎ هاي خشكي شديد را بيشتر از مناطق ديگر تجربه كرد (88.2 درصد). به طور ميانگين در تمام سال‎ها، بالاترين عملكرد در شهرستان مرند تحت الگوي خشكي 1 با 4759 كيلوگرم در هكتار شبيه سازي شد و كمترين ميزان آن در شهرستان اروميه و الگوي 3 با 208.8 كيلوگرم در هكتار ثبت شد. در مجموع بيشترين رخداد مربوط به الگوي خشكي 4 (DP4) بود كه تحت اين الگو، تنش خشكي خفيف در مراحل اوليه رشد شروع مي‎شود و تا پايان فصل رشد گندم ديم ادامه دارد. با توجه به اين موضوع پيشنهاد مي‎شود راهكارهاي مختلفي از جمله به كار بردن ارقامي با طول دوره رسيدگي كم كه از تنش خشكي آخر فصل اجتناب كنند و استفاده از ارقامي با مقاومت بالا به تنش خشكي به ويژه در دوره گلدهي مورد بررسي قرار گيرد.