رمز و نشانه در كلاه‌ها و سرپوش‌هاي صوفيان ايران

سيروسلوك عملي و نظري متصوفه، يكي از مهم‌ترين و بهترين گنجينه‌هاي نشانه‌شناختي فرهنگي، طريقتي و عرفاني در فرهنگ ايراني ا‌ست. در اين گنجينۀ فرهنگي، كاربرد و تعبيۀ نشانه‌هاي رمزگونه در سبك پوشش، لباس و ملزومات مرتبط با آن همچون كلاه و سربند اتفاق مي‌افتد. اين مقاله چگونگي استفاده متصوفه از هر امر خلاقه‌اي را جهت بسط، توسعه، دوام و درخشندگي سلوك آنان در فضاي اجتماعي بيان مي‌كند و به روش‌ها و منش طراحي نشانه‌شناسي تربيتي و مديريت نظام‌مند ديني در بهره‌‌وري از اين عناصر در تحقق منويات عارفانه در پرورش انساني مي‌پردازد. اين نشانه‌ها برخوردار از بيشترين موارد مادي و بصري از قبيل رنگ، فرم، حالت، طرح، نقش و روش استفاده در مراتب، موقعيت‌ها، منش ورود و انجام مراحل و مناسك در رابطه مريدي و مرادي ميان اهل تصوف هستند. اين مقاله در عين حال كه شاخصه‌هاي مادي را مي‌كاود، تلاش دارد درگير تنوع گسترۀ تشكيلاتي و فرايندهاي تصوف نشود و از حيطۀ نشانه‌ها فراتر نرود. در اين واكاوي عناصر مهمي همچون شكل، مدل، رنگ و حالت سرپوش‌ها و كلاه‌ها كه منجر به قواعد، قوانين، مراتب و قاعده‌مندي مي‌شود، به‌شيوۀ تحليلي‌توصيفي مورد بررسي قرار گرفته است. مهم‌ترين دستاورد اين مقاله، بيان ظرفيت‌هاي لباس و ملزومات مرتبط با آن در مسير نشانه‌شناسي و طرح سلوك رفتاري انسان است كه مي‌تواند حامل نظامات و مراتب فكري بوده و در تغيير نوع بينش و نگاه انسان امروزي به مقولۀ لباس تأثيرگذار باشد.