بررسي جلوه‌هاي خمرسرايي صوفيانه در اشعار حسين بن ضحاك مشهور به خليع

باده‌سرايي از مضامين مهم شعر در دوره‌هاي مختلف تاريخ ادب عربي بوده كه از نيمۀ قرن دوم با ظهور شاعران بزرگي چون بشار بن بُرد، ابونواس و... شكل مستقلي به خود گرفت، اما اين شعرا چندان از رويكرد شاعران جاهلي در خمر فاصله نگرفتند و بيشتر به جنبه‌هاي مادي و ظاهري خمر توجه كردند و در وصف جام و ساقي و نديم و... شعر سرودند. از نقاط عطف اشعار خمري در عصر عباسي اول، ظهور جلوه‌هاي خمر صوفيانه بود كه به‌شكل بارزي در اشعار حسين بن ضحاك، شاعر عصر عباسي اول نمود يافت؛ شاعري كه با وجود اباحي‌گري در بيان شعري، با مهارت و چيره‌دستي خاصي توانست تا ارتباط زيبايي بين تصاوير خمري و صوفيانه ايجاد نمايد و از رموز صوفيانه در خمر بهره گيرد. بررسي اين خصيصۀ شعري با تلفيق شيوۀ توصيفي و تحليلي، مسئله‌اي است كه به آن پرداخته شده است. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه حسين بن ضحاك در زماني كه خمر، هنوز مضمون حسي و مادي داشت، به آن مفهوم صوفيانه بخشيد و آن را با مقدسات و مضامين معنوي پيوند داد. در حقيقت نشانه‌هاي اوليه تصوف در شعر، ابتدا در اشعار حسين بن ضحاك نمودار گشت و سپس او توانست تا بر صوفياني چون منصور حلاج تأثير بگذارد و حتي به نظر مي‌رسد كه شاعراني چون عراقي، مولوي، حافظ، جامي و... نيز از او تأثير پذيرفته‌اند.