بازخواني و ارزيابي ايمان فرعون در انديشۀ ابن‌عربي

مسئلۀ ايمان و سعادت حاصل از آن، كه يكي از پراهميت‌ترين مسائل الهياتي است، فروعات متعددي را به‌دنبال دارد. يكي از مباحثي كه ذيل مسئلۀ ايمان مي‌توان مطرح كرد، بررسي گسترۀ نجات بر اساس وسعت دايرۀ رحمت الهي و يكي از بهترين مصاديق قابل تأمل در اين باب، مسئلۀ «ايمان و سعادت فرعون» است. ابن‌عربي، عارف بزرگ مسلمان بر اين باور است كه فرعون در آخرين لحظات عمرش، ايمان خود را آشكار كرد و سرانجام رستگار شد. ديدگاه او دراين‌باره كه مستلزم نوعي كثرت‌گرايي در نجات است، واكنش‌هاي مختلفي را به‌دنبال داشته است. برخي شارحان وي، از باور ابن‌عربي دفاع كرده، برخي او را نقد كرده و برخي ديگر تلاش كرده‌اند با استمداد و استناد به عبارات كوتاهي از فتوحات اثبات كنند شيخ، فرعون را مستحق بهشت نمي‌داند. پژوهش حاضر كه به روش توصيفي‌تحليلي و با رويكرد انتقادي نگاشته شده، مي‌كوشد بدين پرسش پاسخ دهد كه آيا ادله و نيز مبناي نظري ابن‌عربي، ايمان فرعون را ثابت مي‌كند؟ نتيجۀ تحقيق نشان مي‌دهد كه اگرچه بيشتر انتقاداتي كه بر ادلۀ ابن‌عربي وارد شده ناتمام است، بر اساس مباني ابن‌عربي نمي‌توان فرعون را از اهل سعادت دانست، زيرا او به‌رغم شناخت حق، در مقابل پروردگار استكبار ورزيد.