عملكرد ذهن در فرايند ادراك عقلي از منظر آيت‌الله مصباح يزدي

بحث از مفاهيم كلي و عملكرد ذهن در فرايند ادراك عقلي و چگونگي شكل‌گيري آنها از مباحث مهم معرفت‌شناسي است. فلاسفه اسلامي به رغم گرايش‌هاي مختلف در تبيين مكانيسم تعقل، همواره بر ارزش ادراك عقلي، تأكيد ورزيده‌اند. در اين ميان صدرا در تبيين فرايند ادراك كلي، تعبيرات مختلفي دارد كه پژوهشگران حكمت صدرايي، اختلاف تعابير صدرا را از طريق تمايز چگونگي ادراك كلي در مراحل مختلف تحول و تكامل نفس توجيه كرده‌اند. استاد مصباح يزدي به ‌عنوان فيلسوفي نوصدرايي تبيين جديدي ارائه مي‌دهد كه مي‌تواند نگاهي نو به مسئله فرايند ادراك كلي و شيوه‌اي جديد براي حل ناسازگاري تعابير صدرا باشد. در پژوهش حاضر به روش توصيفي-تحليلي روشن شد كه مصباح يزدي بر تفاوت كاركرد ذهن در هر كدام از ساحت‌هاي ادراك كلي تأكيد مي‌ورزد؛ به‌ طوري كه ذهن در ادراك معقولات اولي منفعل و در ادراك معقولات ثانيه فلسفي و منطقي فعال است و ضرورتي براي اثبات عقول منفصل و شهود آنها در ادراك كلي نيست.