وراثت‌پذيري عملكرد و اجزاي عملكرد وگزينش براي تحمل به خشكي در لاين‌هاي دابل‌هاپلوييد گندم

خشكي يكي از مهم ترين فاكتورهاي محيطي است كه شرايط رشد و توسعه ي گياه را متأثر مي كند. روش دابل هاپلوييدي يكي از روش‌هاي مرسوم به نژادي در گياه گندم است. استفاده از ارقام قديمي در برنامه تلاقي مي‌تواند در بازگرداندن ژن هاي از دست رفته در طول تكامل مؤثر باشد. در اين پژوهش 151 لاين دابل هاپلوييد گندم حاصل از تلاقي رقم قديمي (ردفايف) و رقم جديد (استتلر) در دو محيط رطوبتي عدم تنش و تنش خشكي آخر فصل (قطع آبياري از مرحله 50 درصد گل دهي) مورد بررسي قرار گرفتند. تنوع ژنتيكي بالايي بين لاين هاي دابل هاپلوييد براي اكثر صفات ديده شد كه نشان مي دهد گزينش براي اين صفات جهت معرفي لاين هايي با عملكرد بيشتر و تحمل به خشكي بالاتر مي تواند مؤثر باشد. نتايج نشان داد كه اثر تنش خشكي بر روي اكثر صفات معني دار بود، به‌طوري كه عملكرد دانه حدود 40 درصد كاهش يافت. مقايسه والد قديمي و جديد نشان داد كه والد جديد زودرس تر و پاكوتاهتر و از عملكرد دانه، اجزاي عملكرد و شاخص برداشت بيشتري برخوردار بود. تفكيك متجاوز در تمامي صفات مورد مطالعه در لاين هاي دابل هاپلوييد مشاهده شد كه حاكي از امكان انتخاب لاين هاي برتر از خود والدين را نشان مي دهد. بيشترين وراثت پذيري خصوصي در هر دو شرايط رطوبتي (عدم تنش و تنش خشكي) مربوط به صفت ارتفاع بوته (46 درصد) و كمترين آن مربوط به صفت محتوي نسبي آب برگ (11درصد) بود. عملكرد دانه با روز تا سنبله دهي در هردو محيط رطوبتي همبستگي منفي نشان داد كه نشان مي دهد انتخاب براي زودرسي در شرايط تنش مي تواند باعث بهبود تحمل به خشكي و افزايش عملكرد دانه شود. بر اساس نتايج شاخص هاي تحمل، باي پلات پراكنش و تجزيه به مؤلفه هاي اصلي، لاين هاي مورد نظر و نيز لاين هاي برتر از لحاظ عملكرد دانه و تحمل به خشكي شناسايي شدند. به‌طور ويژه براي صفاتي مانند عملكرد دانه، ارتفاع بوته، زودرسي، شاخص برداشت، لاين هايي وجود داشتند كه فراتر از والد با قابليت تحمل خشكي خود بودند كه مي توانند جهت ايجاد ارقام متحمل به تنش با عملكرد بالا گزينش و در مطالعات بعدي مورد استفاده قرار گيرند.