بررسي وضعيت نابرابري و بي عدالتي در شاخص هاي سلامت و تعيين كننده هاي اجتماعي آن در ايران

سلامتي از مؤلفه‌هاي حياتي بهزيستي انسان‌ها است. عدالت در سلامت از اولويت‌هاي سياستي دولت‌ها به شمار مي‌رود. اغلب نواحي كشور با مشكل ارتقاء سطح سلامت مواجه‌اند كه اين امر مانع بزرگ بر سرراه توسعه پايدار نواحي مذكور به شمارمي رود. شناخت و تحليل نابرابري‌هاي فضايي سلامت و تعيين كننده‌هاي آن در مقياس‌هاي مختلف(ملي، ناحيه‌اي، محلي) گامي مؤثري در امر سياست‌گذاري‌ها به شمار مي‌رود. هدف اصلي اين پژوهش، تحليل فضايي نابرابري در وضعيت سلامت و تعيين‌كننده‌هاي اجتماعي آن در استان‌هاي ايران مي‌باشد. شاخص‌هاي مناسب از طريق مرور ادبيات و نظر متخصصين انتخاب شد. داده‌هاي موردنياز براي سال 1395 از طريق سالنامه‌هاي آماري مركز آمار ايران و دانشگاه‌هاي علوم پزشكي جمع‌آوري شد. براي سنجش الگوي فضايي و خوشه‌بندي فضايي به ترتيب از آماره‌هاي موران سراسري و گيتس ارد جي استفاده شد. همچنين، براي سنجش روابط بين وضعيت سلامت و متغيرهاي مستقل پژوهش از آماره موران دو متغيره استفاده شد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه وضعيت سلامت و تعيين‌كننده‌هاي آن در ميان استان‌ها به‌طور نابرابري توزيع شده است. آماره موران سراسري نشان داد كه شاخص هاي وضعيت سلامت به صورت خوشه اي توزيع شده اند. در وضعيت سلامت استان‌هاي مرزي و به‌خصوص شرق و جنوب شرق كشور در وضعيت نامطلوبي قرار دارند. استان‌هاي تهران، البرز، كردستان و اردبيل مقادير بالا را به دست آوردند به عبارتي مي‌توان گفت در وضعيت مناسبي قرار دارند در مقابل، استان‌هاي خراسان شمالي، خوزستان، خراسان جنوبي و سيستان و بلوچستان كم‌ترين امتياز را به دست آوردند كه مي‌توان گفت در وضعيت نامناسبي قرار دارند. وضعيت سلامت و متغيرهاي مستقل پژوهش يعني نيروي انساني 0.142، كالبدي/ فيزيكي 0.147، بهداشت و كيفيت محيط 0.135 و وضعيت اقتصادي اجتماعي 0.222رابطه مثبت و معناداري را با وضعيت سلامت در استان ها نشان مي‌دهد. بااين‌حال، اين روابط در ميان استان‌ها تغيير مي‌كند و همه استان‌ها از يك الگوي مشابه پيروي نمي‌كنند. ميزان تأثيرگذاري متغيرهاي مستقل پژوهش در ميان استان‌ها تغيير مي‌كند كه در استان‌هاي جنوب شرقي و شمال غربي كشور بيشتر است.