شرايط توجه دعوا به وارث در فقه اماميه و راهكارهاي احراز آن در حقوق ايران

دعوا زماني متوجه خوانده است كه دادگاه بتواند با فرض صحيح بودن ادعاي خواهان، حكم دعوا را عليه خوانده قلمداد كند. در اين معنا، هر گاه ادعاي خواهان در ماهيت دعوا، عليه خوانده باشد، دعوا نيز متوجه او خواهد بود. اين گزاره در دعوايي كه مدعي‌عليه و خواندۀ واحدي دارد، كارآمد است. با اين حال، كارآمدي آن در دعوا بر متوفي، محل ترديد است؛ چراكه در اين دعوا، ادعاي خواهان در ماهيت، عليه متوفي مي‌باشد و خوانده، شخصي غير از متوفي يعني وارث او است. از‌اين‌رو، پرسش اين است كه چگونه مي‌توان در دعوا بر متوفي، توجه دعوا به وارث را احراز كرد؟ در اين مقاله، تلاش مي‌گردد با روش كتابخانه‌اي و ميداني، پاسخ به اين پرسش، ارائه شود. در اين راستا، با جست‌وجو در آراي فقهاي اماميه، مشخص مي‌گردد كه ايشان، شرايطي را جهت توجه دعوا به وارث، لازم دانسته‌اند. برخي از فقها، شرايط توجه دعوا به وارث را همان شرايط توجه سوگند به او دانسته‌اند و برخي، رابطۀ اين دو را عموم و خصوص مطلق قلمداد كرده‌اند و عده‌اي نيز، رابطۀ عموم و خصوص من وجه را برگزيده‌اند. در اين مقاله، ضمن مرور اين ديدگاه‌ها كه ذيل بحث راجع به شرايط توجه سوگند به وارث مطرح شده‌است، اين فرضيه تقويت و اثبات مي‌گردد كه رابطۀ ميان شرايط توجه دعوا به وارث و شرايط توجه سوگند به او، عموم و خصوص من وجه است بدين نحو كه با اثبات سه شرط فوت، بقاي تركه و رابطۀ وراثت ميان متوفي و خواندۀ دعوا، دعوا متوجه وارث مي‌گردد. در حقوق ايران نيز علاوه بر پذيرش لزوم اثبات اين سه شرط جهت توجه دعوا به وارث، گواهي انحصار وراثت به‌عنوان راهكار احراز فوت و رابطۀ وراثت ميان متوفي و خوانده و مقررات راجع به قبول و عدم رد تركه به‌عنوان راهكار احراز بقاي تركه، قابل‌شناسايي است.