مطالعۀ تطبيقي نقوش تزييني مركزگرا و شيوۀ اجراي آن در هنر بلوچي‌دوزي ايران و پاكستان

بلوچي‌دوزي يكي از مهم‌ترين هنرهاي قومي بلوچ است كه توسط زنان بلوچ سرزمين‌هاي ايران و پاكستان اجرا مي‌شود. وجود مرزهاي مشترك و وسعت جغرافيايي مناطق بلوچستان ايران و پاكستان، علاوه بر آن‌كه باعث تداوم ميراث‌هاي قومي مشتركي در ميان بلوچ‌هاي ساكن در اين نواحي گرديده ‌است، تفاوت‌هايي هرچند اندك را نيز در فرهنگ و سنت‌هاي قومي آن‌ها رقم زده است. اين موضوع در هنر سوزن‌دوزي به مثابه يكي از مهم‌ترين و فراگيرترين هنرهاي قومي رايج در اين نواحي، به صورت طراحي و اجراي نقوش مختلف قابل مشاهده ‌است. پژوهش حاضر كه با هدف مطالعۀ شيوۀ طراحي نقوش سوزن‌دوزي بلوچستان ايران و پاكستان انجام گرديده‌ است، به‌دنبال تبيين مسئلۀ تفاوت‌ها و تشابهات موجود در شيوۀ طراحي نقوش بوده و در پي پاسخگويي بدين پرسش اساسي است كه: نقوش تزييني در هنر بلوچي‌دوزي چه ويژگي‌هايي دارند و چه تفاوت‌ها و تشابهاتي ميان شيوۀ اجرا و طراحي آن‌ در سرزمين‌هاي ايران و پاكستان وجود دارد؟ بدين منظور تعدادي از نقوش مركزي كه محور پردازش ساير نقوش مي‌باشند، مورد بررسي قرار گرفته‌اند. براي رسيدن به نتيجه‌اي بهتر، تركيب چهار نقش تزييني مركزگرا و شيوۀ اجراي آن‌ها در ايران و پاكستان به روش تحليلي - تطبيقي مورد بررسي قرار گرفته است. يافته‌هاي اين پژوهش حكايت از آن دارد كه تكنيك دوخت بر روي پارچه يعني تاركش‌بودن در سوزن‌دوزي پاكستان و تارشماربودن در سوزن‌دوزي بلوچ ايران از مؤثرترين عوامل در ايجاد افتراق ميان نقوش سوزن‌دوزي بلوچي در اين نواحي است. گسترش نقوش از بخش مركزي طرح، هندسي بودن، متقارن‌بودن و كاربرد هفت رنگ سنتي در رنگ‌پردازي نيز از مهم‌ترين تشابهات موجود در بلوچي‌دوزي ايران و پاكستان است.