گونه‌شناسي آثار زمودگري نصب‌شده بر درهاي‌ ورودي ابنيۀ قاجاري كاشان

زمودگري ازجمله هنرهاي ‌صناعي برجسته در تاريخ فلزكاري ايران به ‌شمار ‌مي‌آيد كه ساخت هر نوع الصاقات فلزي روي در و پنجره‌هاي سنتي و قديمي را شامل ‌مي‌شود. يكي از مراكز زمودگري عصر قاجار، شهر كاشان بوده كه آثار آن روي سطح در‌هاي چوبي در بافت قديم شهر با تنوعي از يراق‌آلات فلزي نمايان ‌است. با توجه به كيفيت ممتاز آثار زمودگري عصر قاجار در شهر كاشان و فقدان مطالعات كافي در جهت شناسايي و مطالعۀ شاخصه‌هاي‌كيفي آن‌ها، اين پژوهش قصد دارد تا به گونه‌شناسي آثار زمودگري نصب‌شده بر درهاي‌ ورودي ابنيۀ ‌تاريخي كاشان در عصر قاجار بپردازد. بازگشت به گسترش صنعت گردشگري و ضرورت احياي بافت‌هاي تاريخي و مرمت بناهاي گذشته كه ميراثي از فرهنگ خانۀ ايراني است، ضروري است تا با شناسايي اين آثار گامي هرچند كوچك در جهت حفظ و احياي هنرهاي صناعي كم‌تر شناخته‌شده هم‌چون زمودگري برداشته شود. ماهيت پژوهش حاضر كاربردي، روش تحقيق آن توصيفي- تحليلي و شيوۀ گردآوري اطلاعات آن مبتني بر مطالعات كتابخانه‌اي و ميداني است. آن‌چه در اين پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته، شامل آثار زمودگري متعلق به درهاي ابنيۀ قاجاري كاشان نظير منازل مسكوني، تيمچه‌ها و سراها، مساجد و حمام‌ها است. نتايج كلي نشان مي‌دهد كه در دورۀ قاجار، از ميان يراق‌آلاتي كه روي در‌هاي ‌ابنيۀ كاشان نصب شده‌اند، كوبه و پولك زير كوبه از لحاظ ساختار فلزي تنوع بيش‌تري نسبت به ساير يراق‌ها دارند. در اين ميان، ابنيه‌‌اي كه داراي يراق فولادي هستند شامل بناهاي مسكوني، كاروانسراها، سرا‌ها، تيمچه‌ها و حمام‌ها مي‌باشند. اماكن ديگر با كاربرد مذهبي مانند مساجد، هم‌چنان كه داراي ميخ‌ها و گل‌ميخ‌هاي فولادي هستند، كوبه و پولك زير كوبۀ ساخته‌شده از فلز برنج يا برنز را نيز دارا هستند. بيش‌ترين تنوع از لحاظ فرمي مربوط به پولك زير كوبه‌ها و پولك زير گل‌ميخ‌ها است اما در اين بين، گوناگوني فرم كلي كوبه‌هاي مردانه و زنانه نيز مشهود است.