بازخواني قالي «مام‌وطن» از منظر نشانه‌شناسي اجتماعي تصوير

بازنمايي ايران در شمايل يك زن، در آثار مكتوب يا تصويري اواخر قاجار و نيز عصر سلطنت پهلوي، امري مرسوم بوده‌ است. قالي تصويري «مام‌وطن» نيز از اين دست آثار است. هدف از اين تحقيق، شناخت معاني موجود در عناصر تصويري متن مورد مطالعه، به‌ويژه «مام‌وطن»، با رجوع به پيش‌متن‌ها و تحولات تاريخي- اجتماعي است. اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي و مطالعات اسنادي به تحليل يك نمونه از اين نوع قالي مي‌پردازد و در جهت پاسخگويي به اين پرسش بوده كه هريك از عناصر تصويري بازنموده‌‌شده در متن و تركيب آن‌ها با يكديگر چه معنايي در يك نظام نشانه‌‌شناسانه مي‌يابند؟ براي پاسخ به اين سوال از چارچوب نشانه‌شناسي اجتماعي تصوير كرس و ون‌ليوون جهت شناخت ابعاد و كاركرد اجتماعي نشانه‌هاي تصويري قالي مذكور استفاده شده ‌است. اهم يافته‌هاي پژوهش از سويي دلالت به برساختگي تصوير مورد مطالعه در توجيه قدرت‎گيري پهلوي اول دارد و از سوي ديگر نيز مشخص‌‌كنندۀ ماهيت ايدئولوژيك و سوگيرانۀ متن است. نتايج اين تحقيق، هم‌چنين آشكاركنندۀ مفصل‌بندي گفتمان مسلط سياسي در متن قالي به‌واسطۀ حضور عنصر تصويري «مام‌وطن» است و نيز بيانگر سطح معنايي نوستالژيك متن در تقديس گذشته و بازتعريف آن در زمان حال مي‌باشد. ايجاد مشروعيت براي شكل‌گيري قدرت در نظام سياسي مردانه از طريق بازپراكنش دانش ضعف زنانه- مادرانۀ وطن در جامعه، با متنيت‌يافتن در سه قالب پوستر، پرده‌هاي قلمكار و قالي تصويري نيز از ديگر يافته‌هاي اين پژوهش است. هم‌چنين روشن شد كه متن از پيش‌متن‌هاي اروپايي تأثير پذيرفته است و نيز مشخص گرديد كه با توجه به الهام‌پذيري قسمتي از پيكرۀ مطالعاتي از نقش‌برجسته‌هاي باستاني، روش مورد استفاده داراي محدوديت‌هايي در توصيف متن مي‌باشد.