هنرهاي صناعي به مثابۀ رسانۀ هويت: آسيب شناسي هنر مليله كاري اصفهان

مليله‌كاري يكي از مهم‌ترين شاخه‌هاي هنر فلزكاري است كه همواره جزء جدانشدني هنرهاي صناعي اصيل و معرف فرهنگ، هويت ملي و ارزش‌هاي ايراني اسلامي و وجوه مادي و معنويِ فرهنگ سنتي و هنري شهر اصفهان بوده است؛ اما به رغم پيشينۀ درخشان اين هنر در شهر اصفهان، وضعيت امروزي آن از حيثِ گستره، ميزان هنرمندان فعال، بازار هنري، فرايند آموزش و توزيع و مصرف آن نگران‌كننده است. بدين منظور در پژوهش حاضر تلاش شد تا از منظر جامعه‌شناسي هنر، ضمن بازشناسي تاريخي، به مستندنگاري و آسيب‌شناسي اين هنر در شهر اصفهان پرداخته و در ادامه، روابط عميق اين هنر با هويت ايراني اسلامي را توصيف كرده و سپس طرح خلاقانه‌اي براي احياي اين هنر از حيث تكنيك و نقوش ارائه شود؛ بنابراين مي‌بايست به اين سؤال‌ها پاسخ داده شود: ۱. ميدان هنر مليله‌كاري اصفهان به لحاظ مردم‌نگارانه چگونه قابل توصيف و تفسير و تحليل است؟ ۲. وضعيت فعلي هنر مليله‌كاري در شهر اصفهان چگونه است و موانع توسعۀ اين هنر و آسيب‌شناسي آن چيست؟ ۳. احياي هنر مليله‌كاري به لحاظ تكنيكي و عملياتي چگونه ميسر است؟ ۴. طرح نوآورانۀ مطالعه واجد چه امتيازات خلاقانه‌اي است؟ مهم‌ترين اهداف مطرح در اين مطالعه عبارت است از مطالعۀ مردم نگارانۀ ميدان هنر مليله‌كاري معاصر شهر اصفهان (مستندنگاري، آسيب‌شناسي و توصيف مفصل وضعيت موجود) و ارائۀ طرحي نوآورانه (در نقوش و تكنيك( به منظور احياي هنر مليله‌كاري و تقويت هويت ايراني اسلامي. براي پاسخ به سؤالات مطالعه و تحقق اهداف پژوهش، روش تحقيق كيفي و سنت مردم‌نگاري انتخاب شد. روش گردآوري داده‌ها نيز شامل مطالعات كتابخانه‌اي، مشاهده و مصاحبۀ نيمه ساختاريافته است. نتايج پژوهش در زمينۀ آسيب‌شناسي مليله‌كاري مؤيد آن است كه عواملي نظير درآمد ناكافي توليدكنندگان، آگاهي اندك مصرف‌كنندگان، روش‌هاي ناصحيح توليد مليله و ورود افراد فاقد صلاحيت در مرحلۀ توليد، كمبود خلاقيت در توليد آثار و رواج كپي‌برداري، خلأ تبليغات و واردات آثار خارجي مشابه در افول جايگاه اين هنر در شهر اصفهان نقش اساسي دارد. همچنين با تأكيد بر دو جنبۀ خلاقيت و كاربردي بودن كه اساس هنر سنتي است، ايده‌اي خلاقانه با هدف بهبود و احياي اين هنر كه شامل نو آوري در طرح و ابتكار در تكنيك اجراست، مطرح و نمونه‌هايي از آثار ساخته شده با اين الگو ارائه شد. در پايان نيز اهميت توليد و مصرف آثار مليله‌كاري به عنوان كالاهاي هويتي مهم در راستاي تقويت بُعد فرهنگي و تاريخي هويت و احساس تعلق ملي تبيين گرديد.