سنجش تعادل‌ و توازن‌هاي منطقه اي با بكارگيري ارزش خدمات اكوسيستمي و پايش فضايي مراكز گراويتي

تصميمات مديريتي سرزمين و به تبع آن تغييرات كاربري و پوشش اراضي طي چند دهه‌ اخير در ناحيه رويشي زاگرسي بر ارزش‌ خدمات اكوسيستمي و توزيع مكاني آن ها اثرگذار بوده است. بنابراين، پژوهش حاضر با هدف ارزيابي اثرات تصميمات مكاني سرزمين بر شاخص‌هاي فضايي تعادل و توازن ارزش خدمات اكوسيستمي در بازه‌ زماني 30 ساله (2020-1990) در استان كهگيلويه و بويراحمد انجام شد. به منظور انجام اين پژوهش طبقات كاربري و پوشش اراضي با روش پردازش شي گرا از تصاوير ماهواره هاي لندست و سنتينل استخراج شد. سپس ارزش اقتصادي خدمات اكوسيستم با روش انتقال منافع برآورد شد و عدم قطعيت آن با روش تحليل شاخص حساسيت مورد سنجش قرار گرفت. در نهايت تغييرات تعادل و توازن فضايي ارزش خدمات اكوسيستمي با ايجاد شبكه هاي يك كيلومتري، توسعه‌ شاخص‌ گراويتي و تحليل آمار فضايي مورد پايش قرار گرفت. بر اساس نتايج، افزايش مساحت مناطق انسان‌ساخت و اراضي كشاورزي به ترتيب با 9/8 و 6/3 درصد در بازه‌ زماني 30 ساله، كاهش سه درصدي ارزش كل خدمات اكوسيستمي از 152/6هزار ميليارد تومان در سال 1990 به 148/5هزار ميليارد تومان در سال 2020 را به‌دنبال داشته است. از آنجا كه نتايج شاخص حساسيت پايين را نشان داد، مدل‌سازي قابل اعتماد، دقيق و انعطاف‌پذير با عدم قطعيت كم است. همچنين تحليل‌ فضايي لكه‌هاي داغ كاهش دو درصدي مناطق با پتانسيل بالاي عرضه‌ خدمات اكوسيستمي را نشان مي‌دهد. طبق نتايج تغيير مركز گراويتي (مركز ثقل، جاذبه يا گرانش) ارزش كل‌ خدمات اكوسيستمي در طول30 سال مشهود است به‌نحوي‌كه مركز گراويتي 400 متر به سمت جنوب غربي جابجا شده است كه با ايجاد عدم توازن در ارزش كل خدمات اكوسيستمي ناشي از مداخله‌ شديد انساني، خسارتي معادل با 4/1 هزار ميليارد تومان را به همراه داشته است. نتايج پژوهش گواه اين امر است كه با احياء جنگل‌هاي زاگرسي در مناطق جنوبي و شرقي استان و با افزايش ارزش خدمات اكوسيستمي به ميزان 87 ميليارد تومان مي توان زمينه‌ بازگشت تعادل‌ و توازن‌ فضايي ارزش خدمات اكوسيستمي را به استان كهگيلويه و بويراحمد فراهم نمود.