استفاده مجمل فصيحي از چهارمقاله (اثبات ترامتنيّت بين اين دو اثر)

فصيح خوافي (777-845هـ.ق) كتاب مجمل فصيحي را در قرن نهم هجري نگاشت، غالباً هر اثري بهنوعي با آثار قبل و بعد از خودش در ارتباط است. آگاهي از مأخذ يك اثر به شناخت هر چه بهتر آن كمك ميكند. يكي از راههاي شناخت محتوا، ساختار و جايگاه يك اثر، پي بردن به ميزان و چگونگي ارتباط آن با آثار قبل از خودش است. ترامتنيّت نظريّهاي است كه به انواع ارتباط بين متون با يكديگر ميپردازد. فصيح خوافي در بسياري از موارد به منظور جلوگيري از اطالة كلام از ذكر منبع خودداري نموده؛ از جمله روايتهاي وفات اسكافي و عصيان ماكان كاكوي كه در شمار حوادث سال 386هـ.ق بيان شدهاند. سوال پژوهش يافتن منبع خوافي در اين دو حكايت و اثبات آن است. با تعمق در دو كتاب چهارمقاله و مجمل فصيحي و بررسي و مقايسة آن دو از نظر شباهتهاي بينامتني، مشخص گرديد كه سه حكايت چهارمقاله در مجمل فصيحي نيز ذكر شدهاند. وجود اشتباهات تاريخي مشترك، عبارتهاي مشابه و جزئيات مشترك بين دو روايت مجمل فصيحي در ذكر حوادث سال 386هـ.ق و حكايتهاي اول و دوم مقالة اول چهارمقاله، همچنين پيرامتنيّت موجود در ماجراي پيشگويي خيّام در مجمل فصيحي با حكايت هفتم از مقالة سوم چهارمقاله اثبات مينمايد چهارمقاله كه در قرن ششم هجري توسط نظامي عروضي نوشته شده، منبع فصيح خوافي در نگارش روايتهايي است كه در ذكر حوادث سال 386 هـ.ق در مورد اسكافي و ماكان آورده است