بررسي و طبقه بندي بندسارها به‌عنوان سازه هاي سنتي در حفاظت آب‌وخاك و زراعت (مطالعه موردي: حوزه آبخيز سد شهيد پارسا)

بندسار روش سنتي و هوشمندانه استحصال سيلاب در مناطق خشك و نيمه‌خشك است كه با مشاركت آبخيزنشينان در سطح وسيعي از يك حوزه آبخيز قابل‌اجرا است. اين سازه علاوه بر مهار سيلاب و تغذيه آبخوان، كشاورزي سيلابي را در منطقه گسترش مي دهد و با رسوب‌گيري از سيلاب به غني شدن خاك منجر مي شود. بر همين اساس، در اين تحقيق به بررسي ساختار و عملكرد بندسارها در حوزه آبخيز سد شهيد پارسا در شمال شهرستان سرايان در استان خراسان جنوبي پرداخته شد. در ابتدا با استفاده از نقشه هاي توپوگرافي و تصاوير ماهواره اي مكان بندسارها تعيين شد. سپس با بازديدهاي ميداني اندازه گيري ابعاد بندسارها، نحوه ساخت و نيز كاربري، و نمونه‌برداري از خاك داخل بندسار صورت گرفت. نتايج نشان داد كه بندسارهاي منطقه به دو گروه كوهستاني و دشتي و بر اساس نحوه ساختاري در چهار نوع تيپ قرار گرفته‌اند. به‌طوري‌كه آبگيري بندسارها در اسفند آغاز شده و معمولاً دو تا سه بار آبگيري در سال صورت مي گيرد؛ و زمان آماده سازي زمين و كاشت از نيمه ارديبهشت تا نيمه خرداد است. ميزان توليد محصول در سال هاي نسبتاً خوب بارندگي در حد حداقل 3.5 تن محصول جاليز و 1 تن علوفه در هكتار است، متوسط درآمد در سال تا 6.11 ميليارد ريال از كل بندسارها امكان پذير است. عمق رسوبات در بندسارها از بالادست به پايين‌دست متفاوت است و روند كاهشي دارد، به‌طوري‌كه ضخامت رسوبات 25 سانتي متر در يك سال در ابتدا و كم‌تر از 2 سانتي متر در بندسارهاي انتهايي بود؛ بنابراين بندسارها مي توانند سازه‌هاي مناسبي براي كنترل سيلاب و رسوب و آبياري سيلابي و احيا خاك منطقه باشند.